Uluslararasi Vergi Sorunlari Baglaminda Belçika Vergi Sisteminin Degerlendirilmesi/Evaluation of Belgium Tax System with the Respect to International Taxation Problems

Abstract

Economic agents have experienced many developments during the globalization. Undoubtedly, one of the most important of them is about the taxation. Companies have crossed beyond national borders, and production factors have become more active, as a matter of fact. In view of these facts, international taxation becomes of basic importance. In the study, international taxation problems have been studied, and latter, Belgium tax system has been evaluated in this framework. In order to understand topic well, country's tax system has studied as all. In 2000, targeted aims of the Belgian tax system reforms could not be reached. The most considerable barriers to achieving the aims of the reform was objectives to be qualitative rather than quantitative.

Headnote

ÖZ

Küresellesen dünyada ekonomi literatürünü ilgilendiren birçok gelisme yasanmistir. Süphesiz bunlardan en önemlilerden biri de vergilendirme ile ilgilidir. Nitekim küresellesmeyle birlikte sirketler ulusal sinirlarin disina çikmis, bununla birlikte üretim faktörleri daha hareketli hale gelmistir. Söz konusu gelismelerin isiginda uluslararasi vergilendirme son derece önemli hale gelmistir. Çalismada öncelikle uluslararasi vergilendirme sorunlari ele alinmis, daha sonra bu çerçevede Belçika vergi sistemi degerlendirilmistir. Konunun daha iyi anlasilabilmesi amaciyla da ülkenin vergi sistemi bütün olarak göz önüne alinmistir. 2000 yilinda Belçika vergi sisteminde yapilan reformlardan hedeflenen sonuçlara ulasilamadigi görülmektedir. Amaçlarin nicel olmaktan ziyade nitel olmasi amaçlarin ulasmasi önündeki en önemli engel olmustur.

Anahtar Kelimeler: Uluslararasi Vergilendirme, Belçika Vergi Sistemi

JEL Siniflamasi: H20, K34

Evaluation of Belgium Tax System with the Respect to International Taxation Problems

ABSTRACT

Economic agents have experienced many developments during the globalization. Undoubtedly, one of the most important of them is about the taxation. Companies have crossed beyond national borders, and production factors have become more active, as a matter of fact. In view of these facts, international taxation becomes of basic importance. In the study, international taxation promlems have been studied, and latter, Belgium tax system has been evaluated in this framework. In order to understand topic well, country's tax system has studied as all. In 2000, targeted aims of the Belgian tax system reforms could not be reached. The most considerable barriers to achieving the aims of the reform was objectives to be qualitative rather than quantitative.

Key Words: International Taxation, Belgium Tax System

JEL Classification: H20, K34

GIRIS

Uluslararasi vergi sorunlari sadece devletlerin kendi iç hukuk düzenlemelerinden dolayi degil; ayni zamanda hem dogrudan hem de dolayli olarak ekonomik iliskilerde bulunduklari ülkelerin hukuksal düzenlemeleriyle yakindan iliskilidir. 1980'li yillardan sonra neoliberal iktisat akimlarinin etki alanini genisletmesiyle büyük bir hiz kaydeden küresellesme; ülkeler arasindaki mal ve hizmet ticaretinin yani sira finansal akimlarinda artmasina yol açmistir. Daha eski dönemlere dayansa da, bu yillardan itibaren vergilendirme yetkisinin ülkeler arasinda nasil paylasilacagi daha çok tartisilir bir hal almistir.

Ekonomik bütünlesmelerle ülke gruplarinin meydana gelmesi, Soguk Savas döneminin geride kalmasi, Dünya Ticaret Örgütünün kurulmasi gibi gelismelerden sonra uluslararasi ticaret için sinirlar neredeyse tamamen ortadan kalkmistir.

Iki tarafli olarak bakildiginda vergi sorunlarinin çözümü için herhangi bir anlasmaya taraf olmayan veya diger ülkelerle bu dogrultuda herhangi bir anlasma yapmaya yanasmayan ülkelerin küresellesmeyi yavaslattigi görülmektedir. Diger yandan küresellesmeyi sinirsiz bir sekilde destekleyen ve yogun finansal akimlara maruz kalan ülkeler kendi ulusal ekonomilerini riske atmaktadirlar. Özellikle bu ülkelerin henüz gelismemis bir ekonomik yapiya sahip olmasi onlari finansal akimlarin disariya çikma tehdidine karsi ciddi bir sekilde savunmasiz birakmaktadir. Bu açidan diger ülkelerle yapilacak ekonomik isbirlikleri ve vergi alaninda gerçeklestirilecek önleyici ve tesvik edici reformlarin dikkatli bir sekilde belirlenmesi önemli olmaktadir.

Çalismada Belçika vergi sistemi ve Belçika vergi sisteminin uluslararasi vergisel düzenlemeler açisindan nasil ele alindigi, bu düzenlemelerin vergisel düzenlemeler üzerindeki etkisi degerlendirilmeye çalisilacaktir. Bu baglamda öncelikle uluslararasi vergi sorunlari kavramsal ve teorik çerçevede ele alinacak ve daha sonra Belçika vergi sistemi degerlendirilecektir.

I. ULUSLARARASI VERGI SORUNLARI: KAVRAMSAL ÇERÇEVE

Küresellesme süreciyle birlikte ticari, üretim ve finansal faaliyetlerin uluslararasi arenada hareket kabiliyetlerinin artmasiyla birlikte devletler arasi hukukta bir takim vergisel sorunlar ortaya çikmistir. Bu sorunlar genel olarak; "uluslararasi çifte vergilendirme", "elektronik ticaretin vergilendirmesi", spekülatif hareketlerin vergilendirmesi", transfer fiyatlandirmasi", "vergi rekabeti", "vergi cennetleri", tercihli vergi rejimleri" olarak sayilabilir.

A. Uluslararasi Çifte Vergilendirme

Ayni vergilendirme döneminde, ayni vergi yükümlüsünün, ayni vergi konusunda, ayni vergi türünden birden fazla devlet (ayni düzeydeki vergilendirme otoriteleri) tarafindan vergilendirilmesi uluslararasi çifte vergilendirme olarak tanimlanabilir (yatay çifte vergilendirme). Ayni sekilde federal devlet içinde de federe devletler ile federal devletin (farkli düzeydeki vergilendirme otoritelerinin) vergilendirme rejimleri de çifte vergilendirme sorununa neden olabilmektedir (dikey çifte vergilendirme).

Genel tanim itibariyle meydana gelen bir çifte vergilendirme sorunu eger fiili olarak gerçeklesmemisse "gerçek olmayan çifte vergilendirme" söz konusu olur (Pehlivan ve Öz, 2014: 92). Örnegin X ülkesinden Y ülkesine tibbi bir cihaz ithal edildigini ve bu cihazin satisindan elde edilen kazancin hem X hem de Y ülkelerinde vergilendirildigi düsünüldügünde bu durumda çifte vergilendirme durumu hem fiili hem de teknik olarak meydana gelmistir. Ancak ülkelerden birinde saglik alaninda yapilan tesviklerden bu tibbi cihazin faydalanmasiyla birlikte gerçek bir vergi yükünün kalmamasi gerçek olmayan bir çifte vergilendirme sorununu olusturur.

Çifte vergilendirmeyi engellemek için genellikle "mahsup" ve "istisna" yöntemleri kullanilir. Uluslararasi çifte vergilendirme anlasmasinin modern anlamda ilk örnegi 1899 yilinda Avusturya ve Prusya arasinda istisna yöntemi esas alinarak imzalanmistir (Vogel, 2002: 4). Bugün genel itibariyle OECD'nin belirledigi ilkeler çerçevesinde çifte vergilendirmeyi önleme anlasmalari yapilmaktadir. OECD'nin temel anlasma hükümlerinde yapilan degisikliklerin daha çok istisna veya mahsup ilkesinin uygulama alanlarinin genisletilmesine yönelik kavramlarin genellestirilmesi seklinde oldugu görülmektedir. Örnegin "sanatçi (artistes)" kavrami "eglendiren (entertainer)" seklinde, "gösteri yapan kisi (appearances)" kavrami "performans sanatçisi (performance)" seklinde biraz daha genisletilmistir.

B. E-Ticaretin Vergilendirmesi

E-Ticaret kavrami kurumlarca farkli sekilde tanimlanmaktadir. Örnegin Avrupa Bilisim Piyasasi elektronik is yapmayi; Birlesik Krallik Elektronik Ticaret Isbirligi islemlerin yürütülmesi, ticari islemlerinin gerçeklestirilmesi ve bunlarin yapilandirilirken yapilandirilmis EDI* mesajlariyla birlikte yapilandirilmamis mesajlarin (e-mail gibi) kombinasyonunun kullanilmasi seklinde tanimlamaktadir (UN, 1997). Vergisel açidan degerlendirildiginde e-ticaretten kasit daha çok mal ve hizmet ticaretinin elektronik ortam üzerinden gerçeklestirilmesi, bunlarin tanitilmasi ve pazarlanmasidir. Tanimdan anlasildigi gibi e-ticaret henüz internet teknolojisinin yaygin olmadigi dönemlerde televizyon ve telefon araciligiyla gerçeklestirilmekteydi. Bununla birlikte radyo araciligiyla yapilan tanitim, siparis alma, satis islemleri de bu kapsamda degerlendirilebilir.

E-ticaretin vergilendirilmesi konusunda olusabilecek sorunlar su sekilde özetlenebilir; alici veya saglayicinin kalici bir yerinin olmamasinin e-ticaretin (kaynaktan) vergilendirilmesini zorlastirmasi, e-ticarete konu malin vergi cennetlerinde meydana gelip (kaynaktan) vergilendirmeden kaçinilmasi, eticaretle ugrasan sirketlerin vergi cennetlerinde yerlesmis olmasi ve buralarda yerlesiklik ilkesine göre vergilendirme yapilmamasidir (Katz, 1997: 657). Uygulamadaki bu sorunlarin yaninda teorik bazi sorunlarda söz konusu olmaktadir. Söyle ki; öncelikle etkili bir vergilendirmeyle e-ticaretin cazibesini yitirmesi sorunu ortaya çikabilecek, ya da etkili olmayan bir vergilendirme eticareti bir vergi cenneti haline getirebilecektir (Saraç, 2006: 93).

C. Transfer Fiyatlandirmasi

Transfer fiyatlandirmasi; bir ticari isletmenin kendi bölümleri ya da kollari arasindaki mal ve hizmet satislarinda uyguladigi fiyat olarak tanimlanabilir. Mal ve hizmet satislarinin çok uluslu sirketler grubunun çesitli ülkelerdeki kollari, istirakleri arasinda yapilmasi durumunda transferler uluslararasi düzeyde gerçeklesmekte ve fiyatlandirmalar da uluslararasi transfer fiyatlandirmasi basligi altinda degerlendirilmektedir (Aktas, 2004: 24).

Transfer fiyatlamasinin olumsuz birçok yönü bulunmaktadir. Bunlar özellikle gelismekte olan ülkelerin karsilastiklari sorunlar seklinde ortaya çikmaktadir. Ülkelerin egemenlik haklarindan biri olan vergilendirme yetkisinin sinirlandirilmasi bu olumsuzluklarin basinda gelmektedir. Bu ayni zamanda bir ülkenin vergilendirme yetkisinin baska bir ülke tarafindan gasp edilmesi seklinde de yorumlanabilir. Fiyatlar üzerindeki degisiklikler, cari islemler dengesi içindeki kar transferleri arasinda yer almasi gereken tutarlari, gerçeginden farkli olarak, dis ticaret dengesindeki ithalat ve ihracat kalemlerine tasir. Diger bir deyisle dis ticaret rakamlari gerçek durumu yansitmamis olur (Öncel, 2002: 9-10).

D. Vergi Rekabeti

Genis anlamda vergi rekabeti "firma ve ulusal düzeyde rekabet gücünü artirmak isteyen idari birimlerin vergilendirme yetkisine sahip oldugu alanlarda rakip idari birimlere kiyasla mükelleflerin vergi yüklerini azaltmak veya düsük tutmak suretiyle potansiyel olarak mobilitesi yüksek olan üretim faktörleri (özellikle kalifiye isgücü ve sermaye) için kendi idari birimler ini cazip hale getirme çabasi." olarak tanimlanabilir (Aktan ve Vural, 2012: 273).

Vergi rekabeti eger kisaca bir ülkedeki vergi politikalarinin diger ülkelerin vergi politikalari uygulamalarini etkilemesi seklinde tanimlanirsa bir ülkede düsük oranda bir vergi orani olmasi halinde, bireyler ve kurumlar da kendi ülkelerinden ayni oranda bir vergilendirme talep edebilir. Talep karsilanmadigi durumda ise sermaye baska ülkelere gitmeyi tercih edebilir. Bunun en çarpici örnegi 2000 yilinda 3.8 milyonluk nüfusuyla Irlanda'ya giren dogrudan yabanci sermaye miktarinin Italya, Japonya gibi ülkelerden daha fazla olmasidir (Edwards ve Rugy, 2002. 3).

Saglanan vergisel kolayliklar açisindan rekabet gücünü artirici yönde iyi/faydali olarak kabul edilen, ancak diger ülkelerin buna cevap vermesiyle zararli olmayan baslayan vergi rekabeti eger ayni vergilendirme yetkisine sahip ve birbirinden tamamen bagimsiz ayni seviyedeki devletler arasinda yapilirsa " yatay vergi rekabeti", bir devletin farkli seviyelerindeki idari birimleri arasinda yapiliyorsa, örnegin federal devlet ile kendisine bagli federe devler arasinda yapiliyorsa "dikey vergi rekabeti" söz konusu olur (Wilson, 1999: 289).

E. Vergi Cennetleri

Kavram vergi rekabetinin bir sonucu olarak çikmistir. Zararli vergi rekabetinin ele alindigi 1998 yili OECD raporunda vergi cennetlerinden bahsedilmis ve su kriterler belirlenmistir (OECD, 1998: 23):

-Verginin olmamasi veya sadece nominal verginin olmasi gerekmektedir.

-Seffafligin eksik olmasi veya hiç olmamasi gerekir.

-Önemli iktisadi aktivitelerin gerçeklesmiyor olmasi gerekir.

-Efektif bilgi alisverisinin olmamasi, yani diger vergi otoriteleri ile isbirligine gidilmemesi gerekir.

2000 yili OECD raporunda bagimsiz vergilendirme yetkisine sahip birimin bulundugu 35 yer vergi cenneti olarak ilan edilmistir. Burada ilginç olan toplam nüfusu bir milyonun çok az üzerinde olan Bahreyn ve üç milyonun altinda olan Liberya disinda kalan diger bütün ülkelerde nüfusun yarim milyonun altinda olmasidir (Persaud, 2002: 17).

F. Tercihli Vergi Rejimleri

1998 yili raporunda OECD tercihli vergi rejimlerinden "tercihli zararli vergi rejimleri" olarak bahsetmektedir. Vergi cenneti ülke kriterlerinden sadece "önemli iktisadi faaliyetlerin olmamasi" kriteri disindaki tüm kriterler tercihli vergi rejimleri için de geçerlidir. Ayrilan nokta ise "garanti altina alma-çitleme (ring-fencing)" rejiminin olmasidir. Buna göre; iç piyasalarin tamamen veya kismen vergi rejiminden izole edilmesi söz konusudur. Rejim açik veya gizli olarak yerlesik vergi yükümlülerinin rejimin sagladigi faydalardan yararlanmasini engelleme veya rejimden faydalanan yerli firmalarin iç piyasalarda islem yapmasini açik veya örtük bir sekilde yasaklamasi ile kendini gösterir.

G. Vergi Cehennemleri

Kavram, vergi cennetlerinin aksine, vergi yükünün yüksek oldugu ülkeler için kullanilmaktadir. Hesaplama yöntemi olarak ise genellikle toplam vergi hasilatinin GSYH'ya orani dikkate alinir. Bunun yaninda vergi türleri bakimindan ülkeler karsilastirilarak degerlendirme yapilabilir. Örnegin, gelir vergisinin veya kurumlar vergisinin çok yüksek olmasina bagli olarak her bir vergi için ayri ayri degerlendirmelerde bulunulabilir.

Vergi cehennemleri listelerinden sonra artik ülkelerin vergi cenneti ile vergi cehennemleri arasindaki pozisyonu hakkinda bilgi veren bir endeks olusturulmustur. "Vergi Cazibe Endeksi (tax attractiveness index)" olarak adlandirilan bu endeks; yasal vergi oranlari dikkate alinacak sekilde, kurum vergileri, temettü vergileri, sermaye vergileri, stopaj vergileri, gelir vergileri (artan oranli yapida ise en yüksek oran yasal oran olarak dikkate alinmaktadir) , çifte vergilendirme anlasmalari, örtülü sermaye ve kontrol edilen yabanci sirket kurallari, vergi kaçinmalarina karsi uygulanan yasal önlemler dikkate alinarak hazirlanmaktadir. Endeksle ilgili ülkelerin vergisel ortamlari hakkinda karsilastirma yapilabilmektedir.*

H. Spekülatif Hareketlerin Vergilendirilmesi

Internet teknolojisinin gelismesiyle bilgi edinme maliyetlerinin düsmesi, neo-klasik iktisat görüsünün birçok ülkede benimsenmesi ve ülkelerin finansal akimlara açik hale gelmesiyle finansal akimlar dünya genelinde çok hizli ve serbest olarak hareket etme kabiliyeti yakalamistir.

Finansal akimlar, küresellesme sürecini hem destekleyen hem de küresellesmeyle birlikte getirilerini (karlarini) artiran, yani bu süreçten faydalanan bir pozisyonda yer almistir. Bu akimlarin büyük hacimlere ulasarak hizli ve ani hareket kabiliyetine sahip olmasi gelismekte olan/gelismemis ülkeler için tehlikeli olabilmektedir. Ekonomik krizler incelendiginde bunlarin birçogunun önce finansal kriz olarak gerçeklestigi ve daha sonra diger sektörleri etkileyerek birer ekonomik kriz halini aldigi görülmektedir.

II. BELÇIKA VERGI SISTEMI VE ULUSLARARASI VERGI SORUNLARI BAGLAMINDA DEGERLENDIRILMESI

2000 yilinda diger ülkelerin (Almanya, Hollanda ve Lüksemburg gibi) vergisel reformlara girismesiyle Belçika da dolaysiz vergilerin reforme edilmesi çalismalarina baslamistir. Öncelikle vergi oranlarinin kademeli olarak düsürülmesi ve kamu gelir ve dolayisiyla harcamalarin azaltilarak milli ekonomi içindeki kamu payinin azaltilmasi amaçlanmistir. Kademeli olarak uygulamaya konulan reform önlemleri 2006 yilina geldiginde tamamlanmasi planlanmistir (Abreu, 2004: 2). Ancak daha sonra hedeflenen amaca ne kadar ulasilabildigi konusu ayrica tartisilacaktir.

Bu kisimda Belçika vergi sistemi uluslararasi vergi sorunlari çerçevesinde genel hatlariyla birlikte ele alinacaktir. Bu yapilirken uluslararasi herhangi bir sorun olusturmayan bir takim vergiler hakkinda da kisaca bilgiler sunulacak ve böylece vergi sistemi hakkinda bir fikir verilmeye çalisilacaktir.

A. Kisisel Gelir Vergisi

Belçika'da gelir vergisi konusuna giren gelirler dört kaleme ayrilmisti. Bunlar: (1) elde edilmis gelir, günlük danismanlik ücretleri, serbest meslek geliri, emeklilik geliri, (2) gayrimenkul geliri, (3) temettü, faiz ve telif haklari gibi yatirim gelirleri, (4) diger gelirler.

Belçika, Avrupa ülkeleri içinde en yüksek dilimli kisisel gelir vergisine sahip ülkelerden biri konumundadir. 1995-2000 yillari arasinda en yüksek gelir vergisi dilimi orani %60,6'dan %53,7'ye, en sonunda da %50'ye çekilmis olup uygulama bu sekilde devam etmektedir. AB'ye üye ülkeler arasinda emek gelirleri üzerindeki en agir vergi yükü Belçika'da alinmaktadir (Eurostat, 2014: 51). Bu çerçeveden bakildiginda ülkenin emek gelirleri için bir vergi cehennemi oldugu sonucuna varilabilir.

2000-2006 yillari arasinda vergi dilimleri, vergi oranlari, indirim ve istisnalar konusunda ciddi reform niteliginde degisiklikler yapilmistir. Reformlardan sonra eslerin gelirleri ayri ayri vergilendirmeye baslanmistir. Yapilan son reformla birlikte 1 Ocak 2015'ten itibaren %25 oranli kisisel gelir vergisi ayni zamanda bölgesel vergi orani olarak kabul edilmeye baslanmistir. Asagida gösterilen vergi dilimlerine karsilik denk gelen vergi oranlarina ilave olarak %9 oraninda belediye vergisi (municipal surcharge) alinmaktadir.

Yukaridaki oranlar net gelire uygulanmaktadir. Net gelirin hesaplanmasi için asagidaki kalemler indirilir (belgium.be/en/taxes/income_tax/):

- Sosyal katkilar.

- Profesyonel maliyetler, yani is yapmak için gerekli olan harcamalar. Örnegin ev ve isyeri arasindaki mesafe 75-100 km ise 75 euro, daha uzun mesafeler için 175 euro indirim yapilir.

- Es indirimi. Eger eslerden birinin kazanci toplam kazancin %30'unu geçemiyorsa o zaman az kazanan esin geliri vergilendirilmez.

- Yatirimi ve istihdami tesvik edecek bir takim muafiyetler.

- Zararlar.

Bunlarin disinda sahip olunan çocuk sayisina göre; bir çocuk için 1.500 euro, iki çocuk için 3.870 euro, üç ve daha fazla çocuk için 8.670 euro matrahtan indirilir. Belçika'da yerlesik olmayan veya toplam gelirinin en az %75'ini Belçika'da elde etmeyenler bu indirimden faydalanamaz.

Belçika %42.3 ile ayni zamanda ortalama gelir vergisi oraninin %35 üzerinde olan üç ülkeden biri olmakla birlikte (Almanya'da %39.5 ve Danimarka'da %38.4) marjinal vergi yükü açisindan da birinci siradadir (OECD, 2015: 22, 46).

Dünyanin herhangi bir yerinde bulunan bir Belçikali tarafindan elde edilen gelirler (uyrukluk ilkesi), ve Belçika mali sinirlari içinde yerlesik olmayanlarin elde ettigi gelirler (kaynak ilkesi) Belçika'da gelir vergisine tabi tutulur. Birinin yerlesik oldugunun kabul edilmesi için Ulusal Nüfus Kayit Idaresinde kayitli olmasi gerekir. Baska bir ülke vatandasi ile evlilik meydana gelmis ise resit olmayan çocuklar nerede ve kiminle yasiyorsa vergilendirme orada yapilir ve ayrica vergi aranmaz (istisna yöntemi ön planda tutulur).

Disaridan çalismak için gelenler, yabanci yöneticiler, arastirmacilar ve uzmanlar Belçika'ya geldikleri ayi takip eden ayin basina kadar bildirmek sartiyla dar mükellefiyete tabi olmaktadir. Burada süre diger birçok Avrupa ülkesinde oldugu gibi mali yil için alti aydir.

Halihazirda Belçika Kralligi birçok vergi konusunu (hatta vergiden farkli olarak bazi anlasmalarda bir takim kamusal fonlari da bu anlasmalarla degerlendirmis) çifte vergilendirmeleri önlemeye yönelik anlasmalarla ele almis ve bu anlamda 86 ülkeyle anlasma yapmistir. Böylece hem kendi vatandaslarini hem de anlasmaya vardigi ülkelerin vatandaslarinin çifte vergilendirmeye maruz kalarak agir vergi yükleri altinda ezilmesinin önüne geçmeye çalismistir. Ancak dünyanin geri kalan önemli sayida ülkesiyle bu anlamda herhangi bir anlasmasi söz konusu degildir. Bu ülkelerin büyük bölümü Afrika, Güney Amerika ve Ortadogu'da yer alan ülkelerden olusmaktadir. Ilk çifte vergilendirmeyi önleme anlasmasini ise yakin ticari iliskilerde bulundugu Fransa ile 1964 yilinda imzalamistir.

Telif ve bazi irat gelirleri konusunda da bazi uluslararasi düzeyle anlasmalar yapilmis, buna göre; telif haklarinin getirileri Birlik üyesi ülkeler içinde elde edilmisse mahsup islemi yapilacak, irat gelirleri için de iradin türüne bagli %10 ile %0 arasinda vergi alinmaktadir. Belirlenecek oran da her bir Birlik üyesi ülke ile yapilan muhtelif anlasmalara göre yapilmaktadir.

B. Kurumlar Vergisi

Belçika'da yerlesik ve yabanci sirketlerin Belçika'da bulunan yan kuruluslari için belirlenen kurumlar vergisi orani %33,99'dur (bunun içinde %3'lük kriz ödemesi dahildir). Eger hisselerin %50'sinden fazlasi gerçek kisilerin elinde bulunuyor ve vergilendirilebilir geliri 322.500 euro ise vergi orani %24,98'den baslamaktadir. Vergilendirilebilir gelirin bulunmasi için asagidaki giderlerin indirilmesi gerekmektedir (http://ib.fgov.be/en/taxation/02/):

- Genel olarak vergilendirilebilir gelirin elde edilmesi için yapilan bütün harcamalar dikkate alinmaktadir.

- Kullanilan araçlarin asinma payi ve amortismani hesaplanip giderlere dahil edilir. Genelde normal amortisman usulü uygulanir, ancak bazi özel durumlarda azalan bakiyeler yöntemi de kullanilabilir.

- Sirkette satilan sabit varliklar kurumlar vergisi matrahina dahil edilir. Isle ilgili olmak üzere kullanilan sabit varliklarla iliskin olan sermaye kayiplari indirilir.

- Yatirim indirimine konu miktar varsa indirilir.

- Önceki dönemden kalma zarar söz konusuysa bu zararin tamami indirilir.

- Patent gelirlerinden kanunen indirilmesine izin verilen miktar matrahtan indirilir.

- Vergiye tabi olmayan kalemler indirilir.

7 Mayis 2010 tarihinde transfer fiyatlandirmasiyla ilgili vergi cennetlerinde yerlesik olan sirketler için özel düzenlemeler yapilmistir. Kraliyet Derecelendirme (Royal Degree) tarafindan olusturulan ve Resmi Gazete'de yayinlanan "kara liste"de ya hiç kurumlar vergisi almayan ya da %10'un altinda vergi uygulayan 30 ülke belirlenmistir. Transfer fiyatlandirmasi yaptigi belirlenen sirketlere vergiye ilave olarak %10-%200 arasinda degisen cezalar öngörülmektedir (oran sirketin kaçinmak istedigi vergi miktarina göre degismektedir) (Ernst & Young, 2013: 24).

Belçika'da vergi cennetleri ve off-shore ülkeler hakkinda yapilan düzenlemeler son yapilan Kraliyet Kararnamesi'nden çok daha önce, 1975 yilinda Gelir Vergisi Kanunu'nda ele alinmistir. Ancak kanuni düzenleme sadece transfer fiyatlandirmasini engellemek amaciyla uygulamaya sokulmus, düzenleme herhangi bir ciddi bilgi veya yol gösterici olmaktan uzakti. 1990-1997 yillari arasinda kanunda düzenlemelere gidilmis ve eksik yönler giderilmeye çalisilmistir (Vanhaut, 2008: 171). OECD'nin de konuyu ciddi bir sekilde ele al maya baslamasiyla yapilan isbirlikleri bu konuda önemli ilerlemeler saglamistir.

C. Veraset ve Intikal Vergisi

Muris öldükten sonra vergi mükellefi olamayacagindan varise kalan tereke üzerinden vergi alinabilmesi için varisin Belçika vatandasi olmasi gerekmektedir. Intikal vergisinde de benzer bir durum söz konusudur. Buna göre, muris Belçika vatandasi olmadigi durumda bile, Belçika'da bulunan bir gayrimenkulün intikalinde verginin salinmasi gerekmektedir. Murisin Belçika vatandasi olmasi halinde de eger intikal edecek gayrimenkul Belçika disinda ise vergi konusuna girmeyecektir (Ernst & Young, 2015). Asagidaki tabloda Brüksel baskent bölgesinde uygulanan vergi oranlari gösterilmektedir.

Vergi dilimleri ve oranlari bölgelerde farklilik gösterdigi gibi istisna ve muafiyetler de farklilik göstermektedir. Örnegin Brüksel bölgesinde ilk 15.000 euroluk kisim varislerin alt-üst soy veya es olmasi halinde istisna tutulmustur. Ayrica 21 yasina gelmemis çocuklarin 21 yasina basacaklari zamana kadar ilave bir istisna miktari uygulanir. Diger varisler için miras birakilan net miktarin 1.250 euroyu geçmemesi halinde vergiden tamamen istisna tutulur. Flemen bölgesinde ise istisna miktari çok daha azdir; varisin engelli olmasi halinde ise istisna miktari biraz daha artirilir. Wallon Bölgesinde ise alt-üst soy ve esler için istisna miktari 12.500 eurodur; miras birakilan mülkten her bir varisin aldigi pay 125.000 euroyu geçmezse 12.500 euroluk ilave bir istisna daha uygulanir. 21 yasindan küçük çocuklarin olmasi halinde hem çocuklar hem de hayatta kalan es için ilave istisnalar Brüksel bölgesiyle benzerlik gösterir (Ernst & Young, 2015).

D. Katma Deger Vergisi

Belçika'da yapilan teminler, AB disindan yapilan mal ithalati, bölge içinde yapilan mal teminleri katma deger vergisinin konusuna girmektedir. Standart katma deger vergisi orani 1996 yilindan beri %21 olarak belirlenmis olsa da genelde %0, %6, %12 ve %21 oranlari uygulanmaktadir.

Sosyal konutlar, eski ev tadilati, yiyecek, su, ilaç, sportif faaliyetler, hayvancilik, yayin (gazete ve tütün ürünlerinde KDV orani %0'dir) ve bazi laboratuar hizmetlerinde KDV orani %6'dir. Nisan 2014'ten sonra konutlarda kullanilan elektrik üzerinden alinan KDV orani %6'ya; Ocak 2010'dan itibaren lokantalarda satilan yiyecekler ve gida sirketlerinin hizmetleri için de %12'ye indirilmistir. Daha önce istisna kapsamina alinmis olan noter hizmetleri Ocak 2012'den itibaren, avukatlik hizmetleri de Ocak 2014 yilindan itibaren %21'lik oranla tekrar KDV kapsamina alinmistir (Eurostat, 2014: 53). Dijital ürünlerin satisinda KDV'nin söz konusu olabilmesi için hem saglayicinin hem de alicinin Belçika'da yerlesik olmasi zorunludur. Diger bir deyisle dijital ürünlerin hem saticisinin hem de alicisinin satis aninda Belçika'da olmasi gerekmektedir. Bu durum özellikle e-ticaret üzerinden gerçeklesen satis islemlerinin takibinin zorlugundan kaynaklanmaktadir.

Diplomatik ve konsolosluklarla ilgili görevler, uluslararasi kuruluslarin (örnegin Kuzey Atlantik Anlasmasinin organlari) yaptigi isler, bunlarin islettigi gazino ve kantin gibi müesseseler, yabanci hükümetlerin vatandaslarindan Belçika sinirlari içinde ölenlerle ilgili yabanci hükümetlerin yaptigi harcamalar, yabanci hükümetlerin savasta ölen vatandaslari için yapacaklari anma töreni harcamalari KDV konusunun disinda birakilmistir (European Commision, 2010: 11). Bunun için diger ülkelerle herhangi bir vergi anlasmasi yapilmadan, ülkenin kendi iç hukuk mevzuati çerçevesinde düzenlenmistir.

E. Özel Tüketim Vergisi

Özel tüketim vergisi; tütün ürünleri, alkollü içecekler, petrol ürünleri üzerinden üreticilerden ve ithalatçilardan alinmaktadir. Ancak fiyat mekanizmasi yoluyla tüketicilere yansitildigi için daha çok tüketicilerin davranislari üzerinde etkili olmaktadir.

Belçika'da özel tüketim vergisi kisaca su sekilde özetlenebilir: Bira üzerinden alinan vergi miktara bagli olarak degismektedir. 12.500 hektolitrelik kisim için vergi orani her hektolitre için 1,4873 Euro'dur. 25.000 hektolitre için 1,5369; 50.000 hektolitre için 1,5865; 75.000 hektolitre için 1,6361; 200.000 ve daha fazla hektolitre için ise her hektolitre için 1,6857 Euro özel tüketim vergisi alinir. Bir hektolitre saf alkol üzerinden 562,43 Euro alinmakta, sarap, sarap ve bira disinda kalan fermente içecekler için ise özel tüketim vergisi alinmamaktadir. Tütün ürünleri üzerinden alinan özel tüketim vergisi ise; her bin adet sigara için 15,93 Euro, her bin adet ince kesim sigara ve diger tütün ürünleri için 7,96 Euro özel tüketim vergisi alinmaktadir. Petrol ürünleri üzerinden alinan vergi (1000) litre ve kilogram üzerinden hesaplanmakta ve 17,10-637,67 Euro arasinda degismektedir (http://www.cfe-eutax.org/taxation/excise-duties/belgium).

F. Motorlu Tasitlar Vergisi

Belçika'da araçlarin trafige çikabilmeleri için tescil edilmeleri gerekmektedir. Bu tescil ayni zamanda motorlu tasitlar vergisi (MTV) mükellefiyetinin baslamasi anlamina gelmektedir. Tescil iptal edilinceye kadar, hurdaya ayrilmis olsa dahi MTV mükellefiyeti devam etmektedir. Araç satin alimlarinda herhangi bir ÖTV veya benzeri vergi alinmamaktadir. Ülkede tasit sahibi olabilmek için tescil harci (ülkede vergi olarak adlandiriliyor), MTV (road tax), ilave MTV (additional road tax), özel tazminat-kullanim vergisi (excise compensation tax), yine aracin LPG'li olmasi halinde ilave MTV gibi birçok vergiye katlanilmaktadir. Sadece Wallon bölgesinde arabalarin radyolu olmasi halinde toplam vergilere ek olarak radyo vergisi alinmaktadir.

G. Çevre Vergileri

Belçika'da çevre vergileri (eco-taxes) enerji, ulasim ve kirlilik ana basliklari altinda; gübre vergisi, çöp toplama ve yakma vergisi, su aritma vergisi, su kirlilik vergisi, atik su vergisi gibi federe yönetimler tarafindan toplanan vergilerden olusmaktadir. Bu tür vergiler ekonomik açidan çok az önem arz etmektedirler; zira toplam vergi gelirlerinin %0.2'lik bir kismini olusturmaktadirlar. Nitekim çevre vergileri diger AB üye ülkeleriyle kiyaslandiginda en düsük oranlarin Belçika'da oldugu görülmektedir (Vandille, 2005: 2; National Bank of Belgium, 2015: 148).

H. Gümrük Vergileri

Belçika'da gümrük vergi oranlari malin cinsine ve menseine bagli olarak %0-%17 arasinda degismektedir. Telefon, dizüstü bilgisayar, dijital kamera, video oyun konsülleri gibi ürünler gümrük vergisi disinda tutulurken Çin mali bisikletler için vergi orani %48.5'a kadar çikmaktadir (anti-damping). Yani tarifeler ülkenin üretim durumuna göre ve kendi üreticilerini koruyacak önlemlere göre belirlenmektedir (http://www.dutycalculator.com/country-guides/Importduty-taxes-when-importing-into-Belgium/#).

%21 olarak dikkate alinan KDV ithal edilen malin fiyati, tasima ve garanti ücreti, diger gümrük vergilerin toplami üzerinden hesaplanmaktadir. Eger malin fiyati 150 euroyu geçmiyorsa gümrük vergisi, 22 euroyu geçmiyorsa KDV alinmaz.

I. Diger Vergiler

Daha özel yapida oldugu kabul edilen farkli bir takim vergiler mevcuttur. Bunlar bankacilikla ilgili olan isyerleri, hurda metal depolanan yerler, sivi ve gaz yakit dagitim üniteleri, at yarisi bahsi oynanan yerler ve taksi hizmetleri üzerinden alinan vergilerdir.

SONUÇ ve DEGERLENDIRME

Belçika vergi sistemi ve sosyal güvenlik sistemi birlikte degerlendirildiginde (burada sosyal güvenlik katki paylarini hem isveren hem de isçi için vergi yükü olarak kabul ediyoruz) son derece agir bir vergi yükünün oldugu görülmektedir. Gelir vergisi yükü açisindan Danimarka veya Izlanda kadar agir olmasa da, sosyal güvenlik isveren payi orani Fransa veya Estonya kadar; isçi payi da Avusturya veya Almanya kadar yüksek olmasa da bunlarin genel olarak ele alinmasinda bütün OECD ülkeleri arasinda en yüksek oranlarin Belçika'da oldugu görülmektedir. Uzun yillardan beri vergi yükü açisindan hep ilk siralarda yer almis, son dönemlerde ise vergi yükünün agirligi iyice belirgin hale gelmistir.

2000 yilindan itibaren verilere bakildiginda Belçikalilarin kisi basina düsen net ücretlerinde meydana gelen artis orani brüt ücret artisindan daha düsüktür. Reform sonuçlarinin kisa vadede ise yaramis oldugu kabul edilse de uzun vadede elde edilen verilere bakildiginda reformlarin istenilen basariya ulasmadigi görülür. Nitekim hem net ücretlerde hem dolaysiz vergilerin toplam vergi gelirleri içindeki payinda azalma meydana gelmis hem de sosyal güvenlik katkilarin toplam vergi gelirleri içindeki payinda ciddi bir degisme meydana gelmemistir. Reform çalismalarinin tamamlanmasi planlanan tarihten itibaren ortaya çikan 2008 finansal krizi ile 2010 Avrupa borç krizi gibi faktörlerin GSYH, büyüme, issizlik, dis ticaret ve kamu borç yükü üzerinde meydana getirdigi olumsuz sonuçlardan dolayi istenilen amaçlara ulasilamamistir.

Belçika'nin yaptigi uluslararasi vergi anlasmalarinin yogun olarak yaptigi yillarda ( 1996 yilinda 10, 1970'te 5, 1972'de 4, 1980'de 5 ve 2001'de 4 anlasma) veya sonralarinda toplam vergi gelirlerinin GSYH içindeki payinda meydana gelen artis veya azalista herhangi bir olagan disi durum meydana gelmemistir. Sadece 1976 yili bir kirilma dönemi olmus ve vergi gelirlerinin GSYH içindeki payi bir daha %40'in altina inmemistir.

Vergi gelirlerinde kayip ve kaçaklari en aza indirmek için vergisel önlemler ülke düzeyinde kalmamakta ayni zamanda vergi cenneti olarak kabul edilen ülkeler açisindan da önlem alinmaktadir. Yayinlanan "kara liste"de yer alan ülkelerle ekonomik iliskilere girenler için denetim mekanizmalari daha etkin olarak çalismakta ve usulsüz bir faaliyette bulunanlara, liste disinda bulunan diger ülkelerle yapilan islemlere kiyasla, daha agir yaptirimlar uygulanmaktadir.

Gelir Vergisi Kanunu'yla (madde 307) düzenlenen vergi cennetleri ile islemde bulunan Belçika sirketleri veya yabanci sirketlere bagli kalici isyerleri (yüz bin Euro'yu geçecek islemler için) vergi beyannamelerinde bunu göstermeleri zorunlu tutulmustur. Vergi cenneti olarak hem OECD'nin hem de Kraliyet Kararnamesinin dikkate alinmasi bu konuyla ciddi olarak ilgilenildigini göstermektedir. Bu tür önemelerin alinmasindaki en önemli etkenlerden biri de Birlik içinde rekabet konusunda yapilan uyumlastirma çalismalaridir.

Belçika kurumlar vergisi açisindan da yüksek oranlarin uygulandigi ülkelerden biri konumundadir. 1994 yilindan beri uygulamada olan ancak 2000 yili reform çalismalariyla birlikte gelir vergisinden kaldirilan "kriz ek vergisi" kurumlar vergisinde uygulanmaya devam etmektedir. Artan oranli kurumlar vergisi oranlarinin birçok ülkeye kiyasla daha yüksek olmasi ülkeyi bu anlamda vergi cehennemleri statüsüne sokmaktadir. Birlik'le yapilan uyum çalismalari neticesinde saglanan vergisel muafiyetlerden Birlik disinda kalici olarak yerlesik olan sirketler faydalanamamaktadir.

Veraset vergileri açisindan degerlendirildiginde diger ülkelerle herhangi bir vergi anlasmasina gidilmemis sadece Birlik üyesi ülkelerle vergi uyumlastirmasi çalismalari sonucunda bir takim ortak uygulamalara gidilmistir. Bunun disinda kalan bütün uygulamalarda bölgeler kendi mevzuatlarinda gerekli düzenlemeleri yapmakta özgür birakilmistir. Ancak murisin, mirasa konu mal veya paranin, mirasçinin Belçika disinda olmasi halinde bir takim önlemler alinmis ve bu alanda çifte vergilendirmeye sebep olabilecek ihtimaller ülke mevzuatiyla çözülmeye çalisilmistir

Belçika vergi sistemi henüz küresellesmenin tam anlamiyla hissedilmeye baslanan yillarda bir takim vergisel önlemler almis ve zaman içinde bu önlemler gelisen ve degisen kosullara göre tekrar ele alinmistir. Böylece vergi kayip ve kaçaklarinin en aza indirilmesi ve haksiz rekabete sebep olacak faktörlerin önüne geçilmeye çalisilmistir. Bu yapilirken de diger ülkelerle karsilikli çikar iliskisine dikkat edilmis ve küresellesme sürecine engel olusturacak düzenlemelerden sakinilmaya dikkat edilmistir. 2000'li yillarin ortalarina kadar özellikle büyük firmalara saglanan vergisel avantajlar dolayisiyla Birlik üyesi diger ülkeler tarafindan elestirilmis ve vergi rekabetine uygun sekilde vergi mevzuatinin yeniden düzenlenmesi saglanmistir. Düzenlemelerin yürürlüge girmesine kadar geçen sürede Belçika büyük firmalar açisinda neredeyse vergi cenneti olarak görülmekteydi. Düzenlemelerle birlikte ülkenin vergi notu, en azindan vergi cenneti olarak görülmesine nazaran, çok daha iyi bir duruma gelmistir.

Sidebar

SUMMARY

Economic agents have experienced many developments during the globalization. Undoubtedly, taxation problem is one of the most important of them. Companies have crossed beyond national borders, and production factors have become more active, as a matter of fact. This being so, international taxation becomes of basic importance. Because domestic law of the countries is closely related to the their economic structure and international taxation law that has been become more important.

Belgian tax system has gone to serious changes during progress of harmonization to the European Union. Especially the tax system was crtiticized for being tax haven fort he big compaines, and the country has been forced to take measures against it. Tax reforms has been taken place after harmonization since 2000. These reformist efforts started with important objectives that would get when completion date of plan come, but the objectives would not be achieved because of certain factors. The 2008 economic crisis and the 2010 European debt crisis are the most effective of these factors.

Belgium has many avoidance of double taxation agrements with many countries, and still make new agrements with other countires or update old ones. But these agrements do not have huge effect on tax revenues or losses.

Many of the international taxation problems were eliminated by the income tax act and corporation tax act, and some of problems by "loyal degree". In this context, many measures has taken place to minimize tax losses and leakages. The measures contain domestic law, agrements by leading of international organizations, and bilateral negotiations with other countries.

In this study, international double taxation, taxation of electronic commerce, taxation of speculative transactions, transfer pricing, harmful tax competition, tax havens, preferential tax practices, tax hells has been studied theoretically. And latter, while Belgium tax system discussed in this framework, having a touch on mentioned international problems related the tax system, and what kind of measures are taken against them.In order to understand the country's tax system well, other taxes which are unrelated to international taxation problems studied as well.

Footnote

* EDI (Electronic Data Interchange): Bilgisayarlar arasinda bilgi alisverisi için gerekli olan bir standart.

* 100 ülkenin endeksinin yer aldigi çalisma için bkz. Keller, Sara ve Schanz, Deborah (2013). Measuring Tax Attractiveness Across Countries, Quantitive Research Taxation, Discussion Paper 143.

References

KAYNAKÇA

Abreu, Orlando (2004), Income Tax Reform in Belgium: A Free Lunch?, Ecfin Country Focus, Vol. 1, Issue 14.

Aktan, Coskun Can ve Vural, Istiklal Y. (2012), Vergi Rekabeti, Coskun Can Aktan, Ahmet Kesik ve Dilek Dileyici (ed.), Yeni Maliye (s. 273-292), Ankara: T.C. Maliye Bakanligi Strateji Gelistirme Baskanligi, Yayin No: 2012/420

Aktas, Mehmet (2004), Uluslararasi Transfer Fiyatlandirmasi ve Türk Vergi Mevzuatinda Uygulama Olanaklari, Yaklasim Yayincilik, Ankara.

Edwards Chris ve Rugy, Veronique de (2002), International Tax Competition: A 21st-Century Restraint on Government Policy Analysis, No. 431

Ernst & Young (2013), Transfer Pricing Global Guide, http://www.ey.com/Publication/vwLUAssets/Transfer_pricing_global_reference_guide_2013/ $FILE/Transfer_pricing_global_reference_guide_2013.pdf erisim tarihi: 20.01.2016.

Ernst & Young (2015), 2015 Worldwide Estate and Inheritance Tax Guide, http://www.ey.com/GL/en/Services/Tax/Worldwide-Estate-and-Inheritance-Tax-Guide-XMLQS?preview&XmlUrl=/ec1mages/taxguides/IEIT-2015/IEIT-BE.xml erisim tarihi: 10.01.2016.

European Commision (2010), VAT in the European Community: Application in the Member States, Facts for Use by Administrations, Traders, Information Networks, Etc., Brussels, Ekim.

Eurostat (2014), Taxation Trends in The European Union, Eurostat Statical Books, Publications Office of the European Union.

Katz, Stanley I. (1997), International Taxation of Electronic Commerce: Evolution Not Revolution, Tax Law Review 52, NY University, ss. 655-672.

OECD (1998), Harmful Tax Competition: An Emerging Global Issue, OECD Publications, Paris.

OECD (2015), Taxing Wages 2015, OECD Publishing, Paris.

Öncel, Yenal (2002), Transfer Fiyatlamasi, Örtülü Kazanç Dagitimi ve Vergilendirme, I.Ü. Maliye Arastirma Merkezi Konferanslari, 41. Seri.

Pehlivan, Osman ve Öz, Ersan (2014), Uluslararasi Vergilendirme, Gökçe Kitabevi, Denizli.

Persaud, Bishnodat (2002), The OECD Harmful Tax Competition Policy: A Major Issue for Small States, Rajiv Biswas (ed.), International Tax Competition: Globalisation and Fiscal Sovereignty (s. 17-34), Commonwealth Secretariat.

Saraç, Özgür (2006), Küresel Vergi Rekabeti ve Ulusal Vergi Politikalari: Türkiye Degerlendirmesi, Maliye ve Hukuk Yayinlari.

Keller, Sara ve Schanz, Deborah (2013). Measuring Tax Attractiveness Across Countries, Quantitive Research Taxation, Discussion Paper 143.

UN (1997), Electronic Commerce: Need for a Global Facilitation Approach, CEFACT/ECAWG/97N003, 4 December, http://www.unece.org/trade/untdid/download/eca97003.doc erisim tarihi: 18.12.2015

Vandille, Guy (2005), Environmental Tax Accounts for Belgium (1997-2002), The Belgian Federal Planning Bureau, http://circabc.europa.eu/sd/a/adac8143-585a-470c-a1b4-bc18bd29f448/BEEPEA-50904.2012.004-2012.998.pdf erisim tarihi: 20.12.2015.

Vanhaut, Patrick A.A. (2008), Belgium in International Tax Planning (Second Revised Edition), IBFD.

Vogel, Klaus (2002), Which Method Should the European Community Adopt for the Avoidance of Double Taxation?, 56 Bulletin for International Fiscal Documentation, Vol. 56, No. 1.

Wilson, John Douglas (1999), Theories of Tax Competition, National Tax Journal, Cilt: 52, No. 1.

http://www.aldautomotive.be/Portals/Belgium/Documents/-PDF/Fiscality_EN. erisim: 20.02.2016

http://www.cfe-eutax.org/taxation/corporate-income-tax/belgium, erisim: 15.03.2016

http://www.ey.com/GL/en/Services/Tax/Worldwide-Estate-and-Inheritance-Tax-Guide- XMLQS?preview&XmlUrl=/ec1mages/taxguides/IEIT-2015/IEIT-BE.xml, erisim: 15.02.2016

http://europa.eu/youreurope/citizens/work/taxes/income-taxes-abroad/belgium/index_en.htm erisim tarihi: 16.03.2016

http://in.fgov.be/en/taxation/02/ erisim tarihi 10.02.2016

http://be.brussels/working-and-doing-business/taxes/special-taxes-in-specific-economic-sectors, erisim: 13.02.2016

http://www.cfe-eutax.org/taxation/excise-duties/belgium erisim tarihi: 16.03.2016

http://www.belgium.be/en/taxes/income_tax/ erisim tarihi: 16.03.2016

http://www.dutycalculator.com/country-guides/Import-duty-taxes-when-importing-into-Belgium/# erisim tarihi: 20.03.2016