Türkiye'de Gıda Fiyatları, Döviz Kuru ve Petrol Fiyatları Arasındaki Asimetrik İlişki

Headnote

Öz

Bu çalışmada Türkiye'deki gıda fiyatları ile döviz kuru ve petrol fiyatları arasındaki kısa ve uzun dönem dinamikleri 2003M1 - 2021M12 dönemleri arasında Doǧrusal Olmayan ARDL (NARDL) yöntemi aracılıǧıyla İncelenmektedir. Ampirik sonuçlar pozitif ve negatif deǧişimlerin etkisinin ayrıştırılmasına olanak saǧlayan NARDL yöntemine göre uzun dönemli eşbütünleşme ilişkisi olduǧunu göstermektedir. Çalışmada kullanılan NARDL yönteminde petrol fiyatı ve döviz kurundaki pozitif ve negatif bileşenler farklı bir biçimde ayrıştırılmaktadır. Baǧımsız deǧişkenlerin (petrol fiyatı ve döviz kuru) pozitif negatif bileşenlerine ayrıştırılmasında Hodrick-Prescott (HP) (1997) filtresi kullanılmıştır. Deǧişkenlerin öncelikle HP filtresi ile trend bileşeni oluşturulmuş, daha sonra bu trend etrafındaki pozitif negatif bileşenlerine ayrıştırılmıştır. Böylelikle uzun dönemli trend etrafında pozitif ve negatif deǧişimlerin aynı etkiye sahip olup olmadıǧı ve gıda fiyatlarındaki asimetrik etkilerin varlıǧının incelenmesi amaçlanmaktadır. Analiz sonucunda gıda fiyatları üzerinde, petrol fiyatı ve döviz kurundaki uzun dönem trend etrafında pozitif deǧişmelerin negatif deǧişmelere nazaran daha büyük bir etkisinin olduǧu sonucuna ulaşılmıştır. Petrol fiyatlarındaki pozitif deǧişimlerin negatif deǧişimlerden daha baskın olması, Türkiye gibi petrolde dışa baǧımlı ülkelerde görülmesi beklenen bir durumdur. Bu durum gıda üretim süreçlerinde kullanılan (petrol de dahil olmak üzere) girdilerin ithalat yoluyla elde edilmesi, döviz gelirlerinin yüksek teknoloji ürün ihracatından ziyade turizm gelirlerine ve kısa vadeli doǧrudan yabancı sermayeye baǧlı olması da döviz kurundaki pozitif şokların negatif şoklara göre yüksek olmasını açıklamaktadır. Genel olarak analizde kullanılan açıklayıcı deǧişkenlerdeki pozitif şoklardan kaynaklanan etkinin Türkiye'deki gıda fiyatları üzerindeki negatif şoklardan daha derin bir etkiye sahip olduǧu söylenebilmektedir.

Anahtar Kelimeler

NARDL, Asimetrik İlişki, Gıda Fiyatları, Petrol Fiyatları, Döviz Kuru, Türkiye

Abstract

This study examines the short and long-term dynamics among food prices, the exchange rate, and oil prices in Turkey between January 2003-December 2021 using the non-linear autoregressive distributed lag (NARDL) method. The empirical results from the NARDL method, which allows positive and negative decompositions of the effects, reveal the presence of a long-term cointegration relationship. While using the NARDL method in the study, the positive and negative components of oil prices and the exchange rate were seen to decompose in different way. The Hodrick-Prescott (HP; 1997) filter was used with this method to decompose the independent variables (i.e., oil prices and the exchange rate) into their positive and negative components. The study first extracted the trend component of the variables with the HP filter, then constructed the variables...