POWOLANIE I ODWOLANIE PREZESA NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO W KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ I USTAWIE O NARODOWYM BANKU POLSKIM

Abstract

In the article issues are addressed concerning the appointment and removal of the President of the National Bank of Poland. This is a question for the body, which in terms of stage III of integration into the Economic and Monetary Union will play a crucial role. In addition, the President of the NBP is the legal person who, under the law is an element in the integration of the various bodies and authorities and entities operating on the wider financial market. Therefore, it is appropriate to take considerations in this regard. Analysis of the Polish regulations contained in the Constitution and the law on NBP made in the article indicates far-reaching problems not only with unintelligible, but indeed with imperfect regulations relating to the appointment and removal of the President of the NBP. The issues selected and discussed should depict the need for revision of the statutory regulations so as to ensure the implementation of this function by the person with the highest competence and experience. In the article proposals have been made to formulate de lege lata and de lege ferenda, showing that the continuation of these provisions can lead to significant problems of interpretation. [PUBLICATION ABSTRACT]

WSTÊP

Przystepujac do omawiania zagadnieñ zwiazanych z powolaniem i odwolaniem Prezesa Narodowego Banku Polskiego (dalej Prezesa NBP), w pierwszej kolejnosci nalezy wskazac, ze do tej pory regulacje odnoszace sie do tej instytucji - czy to zawarte w Konstytucji1 czy tez w ustawie o NBP2 (ale takze w innych aktach prawnych) - nie byly przedmiotem szerszego opracowania naukowego, pojawialy sie jedynie przy okazji omawiania innych organów czy tez instytucji zwiazanych z bankiem centralnym3. Nie jest to w mojej ocenie wynikiem tego, ze jest to organ o znaczeniu marginalnym, a wrecz przeciwnie - ostatnie lata wskazuja na istotna role Prezesa NBP nie tylko w sferze dzialania banku centralnego, czy funkcjonowania rynku finansowego, ale takze wspólpracy z wladza wykonawcza, ustawodawcza oraz przede wszystkim zwiazana z planami pelnego czlonkostwa Polski w Unii Walutowej i Gospodarczej (dalej UWG). Istniejacy stan badañ w zakresie instytucji Prezesa NBP jest zatem daleko niedostateczny, co przesadza o koniecznosci ich podjecia. Wniosek taki jest uprawniony, tym bardziej ze o coraz wiekszej roli Prezesa NBP swiadczy to, iz wlasnie ten organ bedzie odgrywal pierwszorzedna role w procesie pelnej integracji Polski w ramach trzeciego etapu integracji, tj. wprowadzenia w Polsce wspólnej waluty euro4. Natomiast juz po przyjeciu euro i w ramach pelnego czlonkostwa w UWG to wlasnie Prezes NBP bedzie reprezentowal interesy Polski w organach Europejskiego Banku Centralnego (dalej EBC).

Nalezy podkreslic, ze stworzenie dobrych, kompleksowych i przejrzystych regulacji w zakresie powolania Prezesa NBP juz na wstepie powinno doprowadzic do tego, ze to jedno z najwazniejszych stanowisk w systemie finansowym pañstwa bedzie piastowala osoba dajaca gwarancje wykonywania tej funkcji w sposób mozliwie najlepszy we wszystkich plaszczyznach, gdzie przepisy prawa przewiduja udzial Prezesa NBP. Z kolei te same cechy w zakresie regulacji dotyczacych odwolania Prezesa NBP winny dawac rekojmie, ze w sytuacji, gdy zajda przeslanki do jej zastosowania, proces ten bedzie przebiegal szybko, bez koniecznosci oczekiwania na wykladnie niejasnych i niespójnych przepisów, jednoczesnie zapewniajac ciaglosc prawidlowego funkcjonowania banku centralnego.

POWOLANIE PREZESA NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO W KONSTYTUCJI

W pierwszej kolejnosci nalezy wskazac, ze ustrojodawca zaliczyl Prezesa NBP do organów NBP (art. 227 ust. 2 Konstytucji) oraz uczynil go z mocy prawa Przewodniczacym Rady Polityki Pienieznej (art. 227 ust. 5 Konstytucji). Te dwie instytucje tworza pierwsza grupe zagadnieñ odnoszacych sie do Prezesa NBP. Warto podkreslic, iz w tym zakresie powyzsze rozwiazanie podkresla role nie tylko Prezesa NBP (jedyny organ monokratyczny NBP) w banku centralnym, ale takze wsród dziesiecioosobowej Rady Polityki Pienieznej (dalej RPP). Z punktu widzenia norm konstytucyjnych jest to trafne zasygnalizowanie roli, jaka ustrojodawca przewidzial dla Prezesa NBP, z uwzglednieniem tego, ze na podstawie art. 227 ust. 7 Konstytucji organizacje i zasady dzialania Narodowego Banku Polskiego oraz szczególowe zasady powolywania i odwolywania jego organów okresli odrebna ustawa.

Druga grupe rozwiazañ Konstytucji w tym zakresie tworza regulacje odnoszace sie do trybu powolania Prezesa NBP (art. 227 ust. 3 Konstytucji) oraz negatywnych przeszkód wykluczajacych mozliwosc sprawowania tej funkcji (art. 227 ust. 4 Konstytucji). Nie ma moim zdaniem racjonalnego wytlumaczenia, ze brak w Konstytucji równoczesnego wskazania (nie tylko w tej jednostce redakcyjnej, ale w ogóle) trybu oraz organów mogacych dokonac odwolania Prezesa NBP, mimo ze takie rozwiazanie na podstawie art. 227 ust. 7 Konstytucji zostalo wprowadzone do ustawy o NBP5, tym bardziej ze odwolanie Prezesa NBP wedle ustawy o NBP jest procedura analogiczna jak przy jego powolaniu, a w konsekwencji w tekscie ustawy zasadniczej pozostaje jedynie kwestia "wzbogacenia" obowiazujacej regulacji o dwa zwroty "i odwoluje", co w zaden sposób nie prowadzi do zbytniej szczególowosci Konstytucji, a z pewnoscia zawieraloby kompleksowe uregulowanie tej kwestii. Jednoczesnie warto w tym miejscu podkreslic, ze to Prezydent zostal konstytucyjnie upowazniony do przedstawiania kandydata (tylko jednego)6 na to stanowisko i w tym zakresie jest zobligowany do uzyskania aprobaty Sejmu7. W Konstytucji nie zawarto bardziej szczególowych regulacji w tym zakresie, tj. w jakim terminie winno nastapic zgloszenie kandydata przez Prezydenta (w przypadku wygasniecia kadencji poprzednika) czy tez dokonanie jego wyboru przez Sejm, slusznie zakladajac, ze tego rodzaju regulacje szczególowe winny znalezc swoje rozwiniecie w aktach nizszego rzedu (co jednak nie nastapilo) 8. Równoczesnie w zakresie dlugosci trwania kadencji Prezesa NBP przyjeto rozwiazanie dotyczace innego okresu sprawowania tej funkcji niz kadencja Sejmu czy Prezydenta, co mialo gwarantowac i zapewniac jego niezaleznosc. Ustrojodawca nie doprecyzowal jednakze wprost w Konstytucji, ze zwrot "powolywany na 6 lat" dotyczy instytucji "kadencji" Prezesa NBP, nie wspominajac juz o liczbie kadencji, jaka moze sprawowac ta sama osoba, a przeciez w odniesieniu do osób stojacych na czele innych instytucji publicznych konstytucyjnie okreslonych zawarto tego rodzaju rozwiazanie wprost w Konstytucji (np. art. 205 ust. 1 Konstytucji w zakresie Prezesa Najwyzszej Izby Kontroli). W tym przypadku ten brak zostal, co prawda doprecyzowany w ustawie o NBP9, ale nie do koñca mozna zgodzic sie, ze ustawodawca w akcie nizszym ranga, zawezajac liczbe sprawowania kadencji Prezesa NBP przez te sama osobe, mial podstawe prawna w zapisie art. 227 ust. 7 Konstytucji.

Trzecia grupe regulacji zawartych w Konstytucji, a odnoszacych sie do Prezesa NBP, tworzy przepis odsylajacy w zakresie organizacji i zasad dzialania Narodowego Banku Polskiego oraz szczególowych zasad powolywania i odwolywania jego organów do ustawy (art. 227 ust. 7 Konstytucji). W tym przypadku ustrojodawca, dbajac zapewne o przejrzystosc zwiezlosc regulacji Konstytucji, wyraznie wskazal na zakres przedmiotowy, jaki winien zostac uregulowany w ustawie, przy zalozeniu jego zgodnosci z Konstytucja.

Resumujac, nalezy wskazac, ze regulacje Konstytucji odnoszace sie do powolania i odwolania Prezesa NBP, nawet bez zmian wynikajacych z procesu przyjecia wspólnej waluty euro, juz teraz wymagaja doprecyzowania i poszerzenia. Bedzie to fragment szerszego procesu, jaki zapewne nastapi w odniesieniu do wszystkich rozwiazan zawartych w Konstytucji, a dotyczacych banku centralnego, oraz w ustawie o NBP. Pomijajac koniecznosc zmian w zakresie funkcji emisyjnej banku centralnego oraz prowadzenia polityki pienieznej, a tym samym statusu RPP, konieczne bedzie takze ujecie na nowo rozwiazan odnoszacych sie do zadan Prezesa NBP, zwlaszcza w perspektywie jego zwiekszonej roli, jaka bedzie odgrywal nie tylko w NBP, ale takze w zakresie zewnetrznych relacji czy to w ramach struktur EBC10, czy tez z krajowymi organami wladzy wykonawczej i ustawodawczej. Wydaje sie, ze pelne i kompleksowe zapisy dotyczace jego powolania, ale takze odwolania oraz liczby kadencji, jaka moze wypelniac na tym stanowisku ta sama osoba, oraz ograniczenie w zakresie innej dzialalnosci winny mimo wszystko znalezc sie w Konstytucji celem zagwarantowania niezaleznosci i podkreslenia roli Prezesa NBP. Niewykluczone jest takze w regulacjach Konstytucji udzielenie Prezesowi NBP ochrony chociazby w postaci immunitetu formalnego o charakterze wzglednym.

POWOLANIE PREZESA NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO WUSTAWIE O NBP

Regulacje zawarte w ustawie o NBP, a odnoszace sie do zagadnien zwiazanych z Prezesem NBP sa niezwykle skromne, a dodatkowo niepelne, co juz na wstepie moim zdaniem rodzi daleko idace skutki w zakresie funkcjonowania tego monokratycznego organu banku centralnego. Wniosek ten dotyczy regulacji, które w zalozeniu mialy uzupelnic i dopelnic regulacje Konstytucji w zakresie wskazanym w art. 227 ust. 7 Konstytucji.

Nalezy podkreslic, ze brak dla obowiazujacego stanu prawodawstwa w tym zakresie racjonalnych przeslanek, zwlaszcza ze Prezes NBP jest wlasnie tym organem, który najczesciej jest utozsamiany nie tylko z rola, jaka odgrywa bank centralny w systemie organów panstwa, ale takze w glównej mierze to wlasnie Prezes NBP tworzy wizerunek banku centralnego i juz w niedlugim czasie odgrywac bedzie pierwszoplanowa role w procesie integracji i czlonkostwa w UWG. Stad tez nalezy na wstepie sformulowac i przyjac jako punkt wyjscia dla dalszych rozwazan teze, ze regulacje ustrojowo-prawne dotyczace Prezesa NBP winny byc kompleksowo uregulowane w materii ustawowej. Niestety aktualnie obowiazujace rozwiazanie w tym zakresie nie spelnia tych standardów, a wrecz przeciwnie - cechuje je wybiórczosc, fragmentarycznosc i niespójnosc, co w konsekwencji rodzi daleko idace, niekoniecznie pozadane skutki praktyczne w funkcjonowaniu tego organu banku centralnego.

Przenoszac powyzsze rozwazania na kanwe poszczególnych regulacji ustawy o NBP, w pierwszej kolejnosci nalezy wskazac, ze doprecyzowania wymaga regulacja zawarta w art. 9 ust. 2 ustawy o NBP.

W tym zakresie ustawa doprecyzowuje zwrot zawarty w art. 227 ust. 3 Konstytucji, ze powolanie na 6 lat dotyczy okresu kadencji Prezesa NBP, wskazujac wprost, ze kadencja Prezesa NBP wynosi 6 lat. Jednoczesnie ustawa o NBP w dalszej czesci tej jednostki redakcyjnej doprecyzowuje, iz ta sama osoba nie moze byc Prezesem NBP dluzej niz przez dwie kolejne kadencje11.

Taka z pozoru prosta regulacja moze w przyszlosci budzic watpliwosci w wypadku, gdy ta sama osoba po pelnieniu przez dwie kolejne kadencje funkcji Prezesa NBP po uplywie kadencji innej osoby ponownie starac sie bedzie o objecie tego urzedu (na trzecia kadencje, ale nie kolejna tylko "przerwana kadencja innej osoby"). Z literalnego brzmienia zapisu art. 9 ust. 2 ustawy o NBP wynika, ze nie ma formalnie zakazu, aby taka osoba w takiej konfiguracji ponownie mogla sie ubiegac o te funkcje. Niemniej jednak nalezy moim zdaniem uznac, iz intencja ustawodawcy bylo raczej wylaczenie mozliwosci ubiegania sie tej samej osoby o trzecia (nie kolejna) kadencje w sytuacji, gdy wczesniej pelnila te funkcje przez dwie kadencje (w ogóle, a nie kolejne). Rozwiazaniem tej kwestii byloby zawarcie w Konstytucji (choc nie mozna wykluczyc ze w ustawie o NBP) zapisu, który wprost wskazywalby, ze ta sama osoba moze byc ponownie powolana na Prezesa NBP tylko jeden raz. W ten sposób uniknie sie watpliwosci, jakie rodzi obowiazujaca regulacja.

O wiele bardziej znaczacym problemem w zakresie regulacji dotyczacych powolania Prezesa NBP jest jednak to, ze ustawa o NBP w ogóle nie zawiera zapisów odnoszacych sie do "osoby kandydata" na Prezesa NBP w zakresie jego kompetencji, doswiadczenia, wyksztalcenia, obywatelstwa, uprzedniej karalnosci, znajomosci jezyków obcych itd. W tym zakresie nie zawiera tych zagadnieñ Ustawa Zasadnicza, co jest raczej uzasadnione (prowadziloby to niepotrzebnego rozbudowania regulacji Konstytucji), ale brak regulacji w tym zakresie w ustawie o NBP jest moim zdaniem ewidentnym przeoczeniem ustawodawcy. Oznacza to, ze w aktualnym stanie prawnym kazdy moze zostac Prezesem NBP, o ile spelni przeslanki art. 9 ust. 1 ustawy o NBP (a wiec zostanie zgloszony przez Prezydenta RP i powolany przez Sejm). Takie rozwiazanie nie jest dobre ani wlasciwe nie tylko z punktu widzenia banku centralnego, ale calego systemu finansowego. Tego rodzaju zaniechanie ustawodawcy w tym zakresie, a wiec istniejacy brak ustawowej regulacji co do warunków, jakie winien spelniac kandydat na Prezesa NBP, oslabia nie tylko pozycje banku centralnego, ale takze pozycje samego Prezesa NBP. W skrajnym przypadku przy braku regulacji w tym zakresie moze dojsc do sytuacji, gdy Prezes NBP powolany w trybie art. 9 ust. 1 ustawy o NBP jest osoba niemajaca odpowiedniego wyksztalcenia np. ekonomicznego czy prawniczego, doswiadczenia w bankowosci, wieku oraz nie jest obywatelem polskim, a nawet nie wlada jezykiem polskim12. Jest to oczywiscie przyklad, który moze zaistniec tylko i wylacznie teoretycznie, ale nawet jako akademicki winien budzic uzasadnione reakcje na brak odpowiednich regulacji w tym zakresie w materii ustawowej. Idac dalej i trzymajac sie koncepcji racjonalnego ustawodawcy, nietrudno wskazac na dalsze graniczace z absurdem sytuacje, w których ten sam ustawodawca stawia wysokie wymagania osobom, które ubiegaja sie o funkcje prezesa czy nawet czlonka zarzadu banku komercyjnego (czy to spólki akcyjnej, czy banku spóldzielczego)13, ale tych wysokich wymagañ nie stawia przed osoba, która ubiega sie o fotel Prezesa NBP - szefa banku centralnego. Innymi slowy osoba, która np. nie spelnia wedle regulacji ustawy o funkcjonowaniu banków spóldzielczych, ich zrzeszaniu sie i bankach zrzeszajacych kryteriów do objecia stanowiska np. prezesa zarzadu w banku spóldzielczym i tym samym nie moze zostac powolana do jego pelnienia, moze zostac Prezesem NBP, albowiem prawo nie stawia wobec takiej osoby zadnych, nawet minimalnych, wymagan. Doprawdy brak racjonalnych powodów dla takiego rozwiazania, co nie zmienia faktu, ze tak prezentuje sie obecny stan polskich regulacji prawnych w tym zakresie. Nalezy zwazyc, iz Prezes NBP, co do którego prawo nie stawia wymogów fachowosci i wyksztalcenia, stoi na czele dwóch organów kolegialnych, w sklad których wchodza fachowcy i praktycy (zarzad NBP) oraz specjalisci z zakresu finansów (RPP), a nadto wchodzi w sklad Komitetu Stabilnosci Finansowej14. Trudno sobie wyobrazic, aby w takim przypadku pozycja i rola Prezesa NBP byly postrzegane jako mocne i dominujace, mimo ze ustawodawca wlasnie taki przymiot wiaze z piastowaniem funkcji Prezesa NBP.

Ustawodawca milczy takze w zakresie karalnosci osoby ubiegajacej sie o funkcje Prezesa NBP, choc trudno przyjac, aby taka osoba zyskala poparcie Sejmu czy Prezydenta niezbedne do powolania na szefa banku centralnego. Sytuacja jest stosunkowo prosta, gdy wyrok skazujacy jest prawomocny juz w fazie powolywania danej osoby na stanowisko Prezesa NBP, ale o wiele bardziej komplikuje sie sytuacja, gdy zapadl wyrok warunkowo umarzajacy postepowanie albo gdy sprawa nie zostala jeszcze zakonczona prawomocnym rozstrzygnieciem, a osoba ubiegajaca sie o stanowisko Prezesa NBP jest tylko oskarzona o dany czyn i nadal istnieje co do niej domniemanie niewinnosci zagwarantowane nie tylko w ustawie (art. 5§1 kpk), ale takze w Konstytucji (art. 42 ust. 3). Takze w tym przypadku "milczenie ustawodawcy", niedajace sie pogodzic z doktryna jego racjonalnosci, moze w przyszlosci budzic daleko idace rozbieznosci interpretacyjne. Ale tak zakreslony problem tylko z pozoru wydaje sie koncentrowac na orzeczeniu Sadu w zakresie rodzaju rozstrzygniecia wydanego wobec osoby ubiegajacej sie o funkcje Prezesa NBP. Warto podkreslic, ze sprawa zawisla przed sadem, a nastepnie wydany wyrok moze dotyczyc wszelkiego rodzaju przestepstw - zarówno tych stypizowanych w kodeksie karnym, jak i w kodeksie karnym skarbowym, sciganych z urzedu oraz na wniosek i z oskarzenia prywatnego, wreszcie tych popelnionych umyslnie, jak i nieumyslnie oraz w celu osiagniecia korzysci majatkowej lub osobistej oraz w zwiazku z pelniona funkcja. W tym zakresie ustawodawca nie dokonuje (wobec braku tych regulacji) w ustawie o NBP zadnego rozróznienia, co moim zdaniem winno jednak nastapic z uwagi na niezwykle szeroko okreslona przeslanke do odwolania Prezesa NBP15. Takze przyjecie, ze sam fakt posiadania statusu oskarzonego czy tez podejrzanego np. z oskarzenia prywatnego nie moze jeszcze sam w sobie stanowic przeslanki do uznania takiej osoby za niegodna bycia Prezesem NBP, zwlaszcza gdy zarzut wobec takiej osoby jest bezzasadny w perspektywie dowodów zebranych w toku postepowania sadowego. Bylby to bardzo prosty instrument, aby osoby wchodzace potencjalnie w krag kandydatów na Prezesa NBP eliminowac z niego przez zlozenie prywatnego aktu oskarzenia. W zwiazku z powyzszym nalezy doprecyzowac w materii ustawowej takze ujemna przeszkode dla osób, które beda ubiegac sie o powolanie na Prezesa NBP. Dotyczyloby to osób, co do których zapadl prawomocny wyrok skazujacy badz warunkowo umarzajacy postepowanie za umyslne przestepstwa okreslone w kodeksie karnym i karnoskarbowym, z wylaczeniem przestepstw sciganych z oskarzenia prywatnego i na wniosek16.

Resumujac powyzsze rozwazania, nalezy podkreslic, ze wskazane powyzej niepelne regulacje odnosnie do warunków, jakie ma spelniac kandydat powolywany na Prezesa NBP winny byc przy najblizszych zmianach ustawy o NBP niezwlocznie uwzglednione i uzupelnione.

Dodatkowo wsród innych jeszcze istotnych wymogów, jakie winien spelniac kandydat na Prezesa NBP, nalezy wymienic korzystanie z pelni praw publicznych, posiadanie wyzszego wyksztalcenia prawniczego lub ekonomicznego, posiadanie co najmniej trzyletniego stazu pracy na stanowiskach kierowniczych, ukoñczonych 35 lat, posiadanie nieposzlakowanej opinii dajacej rekojmie prawidlowego wykonywania powierzonych zadañ, odpowiedniej wiedzy w zakresie bankowosci albo doswiadczenia zawodowego uzyskanego w trakcie pracy naukowej, pracy w podmiotach wykonujacych dzialalnosc na rynku bankowym, znajomosci jezyka obcego, np. angielskiego17. Dopiero uwzglednienie tych wszystkich uwag w materii ustawowej pozwoli na uznanie, ze ustawodawca w sposób prawidlowy zagwarantowal, aby do pelnienia funkcji Prezesa NBP byli powolywania najlepsi kandydaci, którzy nie tylko posiadaja wiedze i doswiadczenie, ale tez beda godnie reprezentowac bank centralny w stosunkach zewnetrznych, w tym miedzynarodowych18.

Ostatnie w zakresie zagadnien dotyczacych powolania Prezesa NBP, które takze nie zostalo zawarte w materii ustawowej, to kwestia terminów, w jakich winno nastapic powolanie nastepcy w przypadku wygasniecia kadencji Prezesa NBP. W ustawie brak wskazan co do terminów, w jakich Prezydent winien wystapic z wnioskiem do Sejmu o powolanie okreslonej osoby na to stanowisko ani w jakim terminie Sejm winien dokonac aktu jego powolania. Prezydent i Sejm winni dazyc do tego, aby powolanie nowego Prezesa NBP i objecie przez niego obowiazków nastapilo w ciagu 7 do 14 dni od daty wygasniecia kadencji poprzednika19, tak by mozliwie plynnie zapewnic zmiane i przekazanie wykonywania tej funkcji przez nowa osobe bez ujemnych konsekwencji dla banku centralnego oraz uczestników systemu finansowego20.

ODWOLANIE PREZESA NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO WUSTAWIE O NBP

Tak samo, jak w przypadku regulacji ustawowych dotyczacych powolania Prezesa NBP, takze regulacje odnoszace sie do wygasniecia kadencji Prezesa NBP cechuje wybiorczosc i fragmentarycznosc, a co za tym idzie brak precyzji, co moim zdaniem rodzi koniecznosc ich dookreslenia. Dobrym kierunkiem bylo wprost zawarcie w nowelizacji w art. 9 ust. 1 ustawy o NBP trybu i organów, jakie biora udzial w odwolaniu Prezesa NBP21. Mimo to instytucja odwolania Prezesa NBP, a w szczególnosci jego cztery przeslanki (art. 9 ust. 5 pkt 1-3 ustawy o NBP) moze budzic kontrowersje, których przy prawidlowej legislacji mozna by uniknac badz tez w znacznym stopniu wykluczyc istniejace watpliwosci i rozbieznosci.

Zagadnieniem, które budzi watpliwosci natury prawnej jest dookreslenie przeslanek, w jakich moze dojsc do odwolania Prezesa NBP (art. 9 ust. 5 ustawy o NBP). W materii ustawowej przesadzono, iz niezaleznieod tego, jakie przeslanki w danym przypadku zaistnieja, odwolanie ma charakter fakultatywny, a wiec od woli organów, które biora udzial w procedurze odwolania (Prezydent i Sejm), zalezy, czy procedura taka zostanie zainicjowana i zostanie skutecznie przeprowadzona. Po analizie przeslanek odwolania Prezesa NBP wydaje sie, ze wlasciwsze byloby w tym przypadku dokonanie ich podzialu na fakultatywne, do których nalezaloby zaliczyc niewypelnianie obowiazków na skutek dlugotrwalej choroby (pkt 1), oraz obligatoryjne, do których nalezaly pozostale trzy przeslanki (pkt 2-3). Za takim rozróznieniem przemawia fakt, ze trudno sobie wyobrazic (choc w aktualnym stanie prawnym jest to mozliwe), aby Prezes NBP skazany prawomocnym wyrokiem Sadu mógl nadal piastowac swoje stanowisko tylko dlatego, ze ustawodawca w tym zakresie przewidzial fakultatywna forme jego odwolania. Byloby to niewlasciwie nie tylko z punktu widzenia idei praworzadnosci, ale wizerunku tak Prezesa NBP, jak i banku centralnego. Podobne argumenty nalezy podniesc w zakresie pozostalych przeslanek odwolania, tj. prawomocnego orzeczenia stwierdzajacego, ze zlozyl on niezgodne z prawda oswiadczenie lustracyjne, oraz orzeczenia Trybunalu Stanu, który orzekl zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pelnienia funkcji zwiazanych ze szczególna odpowiedzialnoscia w organach panstwowych. W tym zakresie, gdy tego rodzaju rozstrzygniecia zostana wydane, nie tylko odwolanie winno miec charakter obligatoryjny, ale dodatkowo powinno zostac obwarowane terminem, kiedy winno to nastapic, ale rozwazenia wymaga, czy zaistnienie tych przeslanek nie powinno z mocy prawa pociagac za soba wygasniecia kadencji Prezesa NBP, bez koniecznosci potwierdzenia tego w drodze odrebnego postepowania, jakim jest procedura odwolania Prezesa NBP.

Wsród podstaw mogacych prowadzic do odwolania Prezesa NBP na uwage zasluguje pierwsza z nich, wskazujaca, ze nie wypelnia swoich obowiazków na skutek dlugotrwalej choroby (art. 9 ust. 5 pkt 1 ustawy o NBP). Zawarcie takiego rozwiazania przez posluzenie sie zwrotem niedookreslonym (nawet w naukach medycznych) bez jego doprecyzowania o element dopelniajacy, np. czasu jej trwania, nie jest dobre, albowiem nie zawarto rozwiazan szczególowo odnoszacych sie do tej przeslanki. Nie dookreslono, jak dlugo ma trwac ta choroba oraz kto ewentualnie, tj. jaki organ i w jakim trybie, ma stwierdzic owe niewypelnienie obowiazków przez Prezesa NBP na skutek dlugotrwalej choroby. Wydaje sie, ze posluzenie sie klauzula generalna w zakresie tej przeslanki odwolania Prezesa NBP nie bylo wlasciwym rozwiazaniem, tym bardziej ze jest to kryterium niezwykle ocenne i obiektywnie trudno weryfikowalne. Wydaje sie, ze wlasciwsze byloby stworzenie pewnego sztywnego horyzontu czasowego, np. okresu 6 miesiecy22, w którym Prezes NBP nie wypelnia swoich obowiazków wskutek tejze choroby23. W tym zakresie warto jedynie wskazac, ze ustawodawca nie posluzyl sie jako przeslanka oceny choroby stanem trwalego niewypelniania obowiazków przez Prezesa NBP, a wiec nalezy przyjac, iz skutkiem dlugotrwalej choroby ma byc nie trwale, ale calkowite, zupelne wylaczenie danej osoby od wykonywania obowiazków Prezesa NBP. Moim zdaniem dotyczy to sytuacji, w której dana osoba w danym momencie nie jest w stanie samodzielnie nie tyle brac udzialu w posiedzeniach organów kolegialnych, co przede wszystkim rozeznac materii, która sie zajmuje. Tym samym dotyczy to Prezesa NBP nie tylko jako osoby stojacej na czele organów kolegialnych, ale wszystkich kompetencji, jakie dotycza takze Prezesa jako organu monokratycznego24.

Kolejna przeslanka odwolania Prezesa NBP jest skazanie prawomocnym wyrokiem sadu za popelnione przestepstwo. Tego rodzaju zapis pozwala na stwierdzenie, ze dotyczy to wszelkich rodzaju przestepstw, nawet tych niemajacych zwiazku z pelniona funkcja, ale takze tych, które zostaly popelnione przed powolaniem danej osoby na stanowisko Prezesa NBP, a np. ujawnionych i sciganych po objeciu przez taka osobe funkcji Prezesa NBP. Ustawa o NBP nie przewiduje w takiej sytuacji instytucji zawieszenia w czynnosciach Prezesa NBP czy tez nie naklada na niego obowiazku zlozenia rezygnacji (w sytuacji, gdy postepowanie karne znajduje sie w fazie in personam albo sformulowano akt oskarzenia). Dopiero prawomocne orzeczenie sadu w tym zakresie i to w formie wyroku skazujacego jest jedynie fakultatywna przeslanka do odwolania Prezesa NBP.

Oczywiste jest, ze taka sytuacja nie bedzie dobrze wplywala na wizerunek Prezesa NBP i banku centralnego. Stad postulowac nalezy zmiane tego zapisu poprzez przyjecie, ze przeslanka odwolania Prezesa NBP ma charakter obligatoryjny albo z mocy prawa - gdy zapadl prawomocny wyrok skazujacy za popelnione przestepstwo, albo warunkowo umarzajacy postepowanie, z wylaczeniem przestepstw nieumyslnych i sciganych z oskarzenia prywatnego oraz na wniosek. Mozna takze wskazac, ze problem powyzszy wyeliminowaloby zagwarantowanie ochrony Prezesowi NBP w postaci immunitetu formalnego, a tym samym na czas pelnienia funkcji Prezesa NBP zadne postepowanie karne nie mogloby sie toczyc ani zostac wszczete z uwagi na ujemna przeslanke procesowa, do czasu jej uchylenia25, co daloby efekt wiekszej gwarancji i niezaleznosci Prezesa NBP.

Podobne rozwiazanie w zakresie obligatoryjnej, a nie fakultatywnej przeslanki odwolania Prezesa NBP winno byc zastosowane w sytuacji, gdy zlozyl on niezgodne z prawda oswiadczenie lustracyjne, stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sadu. W tym przypadku nawet ochrona w postaci immunitetu nie stanowilaby przeszkody do prowadzenia przez sad postepowania w tym zakresie, a doprecyzowania wymagaloby jedynie to, ze organ w tym przypadku odwoluje Prezesa NBP, przez zakreslenie terminu do wykonania tej czynnosci. Podobne rozwiazanie winno byc zastosowane w odniesieniu do czwartej przeslanki odwolania Prezesa NBP w sytuacji, gdy Trybunal Stanu orzekl wobec niego zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pelnienia funkcji zwiazanych ze szczególna odpowiedzialnoscia w organach panstwowych.

Resumujac, nalezy wskazac, ze przeslanki odwolania Prezesa NBP zawarte w ustawie o NBP wymagaja doprecyzowania i usystematyzowania przy najblizszej nowelizacji tej ustawy albo ujecia ich na nowo w przypadku prac nad nowym aktem prawnym w tym zakresie. Uporzadkowanie tej materii jest pozadane, aby w takich sytuacjach jasno mozna bylo okreslic nie tylko czy i jaki organ ma dokonac odwolania Prezesa NBP, ale przede wszystkim w jakim terminie winno to nastapic, a to z kolei jest powiazane z powolaniem jego nastepcy26. Przy tym naczelna zasada winno byc zapewnienie prawidlowego funkcjonowania banku centralnego, co bezposrednio jest zwiazane z osoba Prezesa NBP27.

ZAKOÑCZENIE

Wskazane powyzej wybrane rozwiazania ustrojowoprawne dotyczace Prezesa NBP w zakresie jego powolania i odwolania, jako najbardziej charakterystyczne w zakresie obszaru prawnego regulujacego funkcjonowanie tego organu, niewatpliwie pobudzaja do refleksji nad zakresem i kierunkami zmian. Jest to istotne z punktu widzenia zadan i roli, jaka odgrywa Prezes NBP nie tylko w samym banku centralnym, ale w gospodarce czy moze szerzej systemie finansowym, przede wszystkim w kontekscie nadchodzacych zmian w zwiazku z przygotowaniem Polski do wejscia do Eurosystemu.

Bezsporne jest, ze istniejaca w tym zakresie regulacja Konstytucji RP i ustawy o NBP, dotyczaca Prezesa NBP w przedmiocie jego powolania i odwolania, oraz wyksztalcona praktyka nie sa wystarczajace dla zapewnienia przejrzystosci w funkcjonowaniu banku centralnego. Takze pozostawienie w aktualnym brzmieniu regulacji prawnych i odwolanie sie do pogladów pismiennictwa oraz praktyki nie jest zadowalajacym i wlasciwym rozwiazaniem zwlaszcza w kontekscie czlonkostwa w UWG i wynikajacych z tego zmian w strukturze i celach, zadaniach NBP.

Ogólna konkluzja jest koniecznosc kompleksowej i przemyslanej zmiany Konstytucji i ustawy o NBP w tym zakresie, która nalezy przeprowadzic lacznie ze zmianami w prawodawstwa w kontekscie czlonkostwa Polski w Unii Walutowej i Gospodarczej, tak by do minimum ograniczyc pózniejsze interwencje ustawodawcy w regulacje odnoszace sie do banku centralnego28.

Pozostawiajac jednak w tym miejscu na boku rozwazania w zakresie koniecznosci ich zmiany i dostosowania w przypadku pelnego czlonkostwa Polski w UWG, warto podkreslic, ze rozwiazania zawarte w Konstytucji odnoszace sie do powolania i odwolania Prezesa NBP nie oddaja w pelni roli i znaczenia osoby stojacej na czele banku centralnego. Niwelujac ten problem, nalezaloby w Konstytucji zawrzec regulacje odnosnie do trybu odwolania Prezesa oraz dookreslic, ile razy ta sama osoba moze byc powolana do pelnienia tej funkcji (jak to jest w art. 205 ust. 1 Konstytucji w odniesieniu do Prezesa NIK). Niewykluczone byloby takze dopelnienie regulacji Konstytucji odnosnie do dodatkowych przeszkód, jakie odnosza sie do osoby Prezesa NBP (art. 227 ust. 4 Konstytucji) przez doprecyzowanie wprost, ze Prezes NBP nie moze zajmowac innego stanowiska, z wyjatkiem stanowiska profesora szkoly wyzszej, ani wykonywac innych zajec zawodowych. Ustrojodawca nie przewidzial dla Prezesa NBP skorzystania z instytucji immunitetu formalnego, który przysluguje takim organom jak Prezes Najwyzszej Izby Kontroli (art. 206 Konstytucji) czy tez Rzecznik Praw Obywatelskich (art. 211 Konstytucji). Ze wzgledu na rosnace znaczenie i role Prezesa NBP trzeba, aby tego rodzaju ochrona w regulacjach Konstytucji zostala mu jednak przyznana i w tym zakresie nalezy zrównac jego status z innymi konstytucyjnie wyróznionymi organami i podmiotami.

Niezaleznie od tego w zakresie regulacji odnoszacych sie do Prezesa NBP, a zawartych w ustawie o NBP nalezy przede wszystkim doprecyzowac instytucje uregulowane aktualnie w obowiazujacym art. 9 ustawy o NBP oraz dokonac ich niezbednego rozszerzenia. Regulacje odnosnie do Prezesa NBP winny zostac poszerzone o ustawowo okreslone warunki, jakie musi spelniac osoba ubiegajaca sie o to stanowisko. Dotyczyloby nie tylko posiadania odpowiedniego wyksztalcenia, ale takze wieku, doswiadczenia oraz innych elementów (np. znajomosci jezyka obcego, obywatelstwa, braku uprzedniej karalnosci), niezbednych do prawidlowego wykonywania tej funkcji.

Zmiany w prawodawstwie winny takze dotyczyc szerokiej grupy zagadnieñ, jaka sa przeslanki odwolania Prezesa NBP. W ustawie winno sie dokonac ich podzialu na obligatoryjne i fakultatywne, doprecyzowujac badz tez na nowo okreslajac przeslanke odwolania zwiazana ze stanem zdrowia przez wskazanie wprost w ustawie charakteru i okresu choroby, jaki musi uplynac, aby mozna bylo odwolac Prezesa NBP. W zakresie drugiej przeslanki odwolania Prezesa NBP, tj. skazania prawomocnym wyrokiem sadu za popelnione przestepstwo, nalezy je doprecyzowac przez dookreslenie, ze dotyczy to wylacznie przestepstw umyslnych z wylaczeniem tych sciganych z oskarzenia prywatnego i na wniosek. Jako przeslanka odwolania winno takze byc uznane orzeczenie wobec Prezesa NBP przez sad warunkowego umorzenia postepowania o czyn stanowiacy przestepstwo umyslne scigane z urzedu.

Alternatywa dla powyzszych wymagan byloby przyznanie wprost w zakresie statusu Prezesa NBP immunitetu formalnego w zakresie zwiazanym z wykonywaniem tej funkcji.

Wskazane powyzej propozycje dotyczace zmian w zakresie rozwiazan ustrojowych zawartych w ustawie o NBP nie wyczerpuja calego zagadnienia dotyczacego "obszarów" funkcjonowania Prezesa NBP jako organu banku centralnego, które winny byc postrzegane jako wymagajace interwencji ustawodawcy. Nalezy przy ich podejmowaniu miec na uwadze, iz jest to organ banku centralnego, ale jednoczesnie instytucja, która nie tylko integruje i koordynuje prace banku centralnego, ale jest tez istotnym ogniwem wspólpracy na szeroko rozumianym rynku finansowym na zewnatrz banku centralnego. Warto wskazac, ze Prezes NBP jest czlonkiem Komisji Nadzoru Finansowego, Komitetu Stabilnosci Finansowej, by uzmyslowic sobie, ze to, kto piastuje te funkcje29, nie jest tylko wewnetrzna sprawa NBP, ale calego rynku finansowego. Skoro dazeniem uczestników rynku finansowego sa organy i podmioty wspólpracujace ze soba w celu integracji i realizacji okreslonych celów, to warunkiem wstepnym jest, aby na czele tych najwazniejszych instytucji staly osoby pochodzace nie tylko z politycznego nadania, ale równiez przygotowane merytorycznie do wykonywania okreslonych zadan i dzialan.

Sidebar

APPOINTMENT AND REMOVAL OF THE PRESIDENT OF THE POLISH BANK OF POLAND IN THE POLISH CONSTITUTION AND LAW ON THE NATIONAL BANK OF POLAND

SUMMARY

In the article issues are addressed concerning the appointment and removal of the President of the National Bank of Poland. This is a question for the body, which in terms of stage III of integration into the Economic and Monetary Union will play a crucial role. In addition, the President of the NBP is the legal person who, under the law is an element in the integration of the various bodies and authorities and entities operating on the wider financial market. Therefore, it is appropriate to take considerations in this regard. Analysis of the Polish regulations contained in the Constitution and the law on NBP made in the article indicates far-reaching problems not only with unintelligible, but indeed with imperfect regulations relating to the appointment and removal of the President of the NBP. The issues selected and discussed should depict the need for revision of the statutory regulations so as to ensure the implementation of this function by the person with the highest competence and experience. In the article proposals have been made to formulate de lege lata and de lege ferenda, showing that the continuation of these provisions can lead to significant problems of interpretation.

Footnote

1 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 z pózn. zm.)

2 Ustawa o Narodowym Banku Polskim z dnia 29 sierpnia 1997 r. (Dz.U. z 2005 r., Nr 1, poz. 2 z pózn. zm. - tekst jedn.)

3 Wyjatkami w tym zakresie sa publikacje M. Fedorowicz, Pozycja ustrojowa Prezesa Narodowego Banku Polskiego - zagadnienie wybrane, "Studia Lubuskie" 2010, t. VI, s. 111 oraz S. Niemierki, Pozycja Prezesa NBP w ustawach bankowych, "Glosa" 1998, nr 8, s. 23.

4 Patrz szerzej, Raport na temat pelnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Walutowej i Gospodarczej, NBP, Warszawa 2009, oraz Raport Polska wobec perspektywy wstapienia do strefy euro za i przeciw szybkiej integracji walutowej, Warszawa 2008.

5 Nie bylo tak jednak w uchwalonej 29 sierpnia 1997 r. ustawie o NBP, jej art. 9 ust. 1 mial bowiem identyczne brzmienie jak art. 227 ust. 3 Konstytucji, rodzac zupelnie niepotrzebne watpliwosci i rozbieznosci do trybu i sposobu odwolania Prezesa NBP. Dopiero nowelizacja ustawy o NBP z dnia 18 grudnia 2003 r. o zmianie ustawy o Narodowym Banku Polskim oraz o zmianie innych ustaw (DzU Nr 228, poz. 2260) uzupelnila w niezbednym zakresie "luke prawna", jaka na skutek przeoczenia ustawodawcy pojawila sie w zakresie instytucji Prezesa NBP i jego odwolania.

6 Obowiazujace zapisy Konstytucji RP oraz dotychczasowa praktyka wskazuja, ze tryb powolania Prezesa NBP odnosi sie do jednej osoby, która zawiera wniosek Prezydenta RP skierowany do Sejmu. Dopiero, gdy Sejm nie dokona jego powolania, Prezydent winien dokonac przedstawienia kolejnego, ale znowu tylko jednego kandydata na stanowisko Prezesa NBP. Obowiazujace przepisy Konstytucji wykluczaja moim zdaniem mozliwosc, aby Prezydent w swoim wniosku wskazal np. dwóch kandydatów, sposród których Sejm dokonalby wyboru Prezesa NBP. Niezasadne wydaje sie takze w swietle obowiazujacych regulacji ponowne zgloszenie kandydata, którego juz raz Sejm nie powolal.

7 Na podstawie art. 144 ust. 2 i 3 Konstytucji ten akt urzedowy Prezydenta Rzeczypospolitej nie wymaga dla swojej waznosci podpisu Prezesa Rady Ministrów, który przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialnosc przed Sejmem.

8 Tak trafnie P. Winczorek, Prawo nie formuluje jasno wymogów zawodowych wobec Prezesa NBP, "Rzeczpospolita" z dnia 6-7 stycznia 2007, s. C3.

9 Takze w tym przypadku pierwotny tekst ustawy o NBP nie zawieral w ogóle odniesienia do instytucji "kadencji Prezesa NBP", powtarzajac doslownie w art. 9 ust. 1 ustawy o NBP tresc art. 227 ust. 3 Konstytucji, a w art. 9 ust. 2 wskazujac jedynie, ze "ta sama osoba nie moze byc Prezesem NBP dluzej niz przez dwie kolejne kadencje". Dopiero nowelizacja z dnia 18 grudnia 2003 r. o zmianie ustawy o Narodowym Banku Polskim oraz o zmianie innych ustaw (DzU z 2003 Nr 228, poz. 2260) wprowadzono do art. 9 ust. 2 zd. 1 ustawy o NBP zapis: "Kadencja Prezesa NBP wynosi 6 lat", doprecyzowujac w tym zakresie regulacje Ustawy Zasadniczej, ze uzyte sformulowanie "na 6 lat" zawarte w art. 227 ust. 3 Konstytucji dotyczy kadencji Prezesa NBP.

10 M. Olszak, Prawne przygotowania do przyjecia euro przez Polske - zarys problemu, "Przeglad Ustawodawstwa Gospodarczego" 2010, nr 5, s. 2.

11 Zmiana art. 9 ust. 2 ustawy o NBP w tym zakresie wynika z ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o zmianie ustawy o Narodowym Banku Polskim oraz o zmianie innych ustaw (DzU Nr 228, poz. 2260). Mimo wszystko nie rozwiazano w ten sposób wszystkich watpliwosci interpretacyjnych.

12 Tak trafnie, P. Winczorek, op. cit., s. C3.

13 W szczególnosci takie warunki kandydatom na prezesa zarzadu stawia ustawodawca w art. 22 a, 22b oraz 30 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (DzU z 2002 r. Nr 72, poz. 665 z pózn. zm. - tekst jedn.), a w przypadku banków spóldzielczych w art. 12 ustawy z dnia 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spóldzielczych, ich zrzeszaniu sie i bankach zrzeszajacych (DzU Nr 119, poz. 1252 z pózn. zm.)

14 Patrz szerzej, P. Stanislawiszyn, Komitet Stabilnosci Finansowej, [w:] Bezpieczeñstwo rynku finansowego, red. E. Fojcik-Mastalska, E. Rutkowska-Tomaszewska, Wroclaw 2010, s. 83.

15 Przy takiej konstrukcji, jaka znajduje oparcie w obowiazujacych przepisach, nietrudno wyobrazic sobie sytuacje, gdy Prezes NBP zostaje skazany, np. z art. 177 §1 kk za przestepstwo powszechne zwiazane z ruchem drogowym, które jest, co do zasady, popelnione nieumyslnie, bez jakiegokolwiek zwiazku z piastowana funkcja, ale w konsekwencji stanowi to podstawe do jego odwolania. Analogicznie mozna dookreslic sytuacje, gdy przeciwko Prezesowi NBP wytoczona zostanie sprawa z oskarzenia prywatnego. Takze w tym przypadku zakonczenie sprawy wyrokiem skazujacym powoduje, ze aktualizuje sie przeslanka do odwolania Prezesa NBP.

16 Jest to zgodne z przyjetym zapatrywaniem wyrazonym w wyroku Trybunalu Konstytucyjnego z dnia 29 stycznia 2002 r., sygn. akt K 19/01, OTK - A z 2002 r., nr 1, poz. 1.

17 Jako wzór dla takiej regulacji moze posluzyc art. 7 ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (DzU Nr 157, poz. 1119, z pózn. zm.) odnoszacy sie do warunków, jakie winien spelniac kandydat na Przewodniczacego Komisji Nadzoru Finansowego. Oznacza to, ze ustawodawca o wiele wieksze wymagania stawia osobie ubiegajacej sie o stanowisko Przewodniczacego KNF niz Prezesa NBP, co nie jest rozwiazaniem do koñca racjonalnie uzasadnionym.

18 Nalezy takze wskazac, iz problem wyzej opisany w zakresie braku ustawowego okreslenia wymagan wobec osób powolywanych na Prezesa NBP nie istnieje tylko w aspekcie teoretycznym, gdyz wlasnie brak tych regulacji oraz trybu ich weryfikowania w procesie wylaniania kandydatów na Prezesa NBP jest przyczyna sprawy zawislej przed Sadem Rejonowym w Poznaniu z oskarzenia prywatnego ówczesnego Prezesa NBP Slawomira Skrzypka (obecnie jego spadkobierców) przeciwko aktualnemu czlonkowi RPP.

19 Nalezy w tym miejscu podkreslic, ze istnieje rozróznienie czasowe pomiedzy powolaniem Prezesa NBP a objeciem przez niego obowiazków. Pomiedzy tymi dwoma aktami o charakterze konwencjonalnym istnieje okres, który winien byc skrócony do minimum, a rozwiazaniem tego zagadnienia moze byc ustawowe wskazanie, ze objecie obowiazków przez Prezesa NBP winno nastapic na tym samym albo kolejnym posiedzeniu Sejmu, nie dluzej jednak niz w terminie 14 dni od dnia jego powolania.

20 W aktualnym stanie prawnym zagadnienie tzw. czasokresu zostalo doprecyzowane w art. 9a ustawy o NBP, wedle którego po wygasnieciu kadencji Prezesa NBP z przyczyny okreslonej w art. 9 ust. 4 pkt 1 ustawy o NBP Prezes NBP pelni obowiazki do czasu objecia obowiazków przez nowego Prezesa NBP. Natomiast w mysl art. 9a ust. 2 ustawy o NBP po wygasnieciu kadencji Prezesa NBP z przyczyn okreslonych w art. 9 ust. 4 pkt 2-4 wiceprezes NBP - pierwszy zastepca Prezesa NBP pelni obowiazki Prezesa NBP do czasu objecia obowiazków przez nowego Prezesa NBP. Warto podkreslic, ze nastapilo to dopiero ustawa z dnia 21 maja 2010 r. o zmianie ustawy o Narodowym Banku Polskim (DzU Nr 109 poz. 709), której wprowadzenie budzilo kontrowersje, por. opinie prawne druk sejmowy nr 3008, zródlo strona internetowa www.sejm.pl.

21 Uczyniono to nowelizacja z dnia 18 grudnia 2003 r. o zmianie ustawy o Narodowym Banku Polskim oraz o zmianie innych ustaw (DzU Nr 228, poz. 2260).

22 W zakresie analogicznej regulacji odnoszacej sie do Przewodniczacego KNF ustawodawca w art. 8 ust. 1 pkt 4 ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym wskazal, ze nastepuje jego obligatoryjne odwolanie na skutek utraty zdolnosci do pelnienia powierzonych obowiazków w wyniku dlugotrwalej choroby, trwajacej dluzej niz 3 miesiace.

23 Na marginesie jedynie nalezy wskazac, iz do podobnego stanu w zakresie przeslanki odwolania czlonka RPP ustawodawca uzyl innego sformulowania: "choroba trwale uniemozliwiajaca sprawowanie funkcji", choc niewatpliwie przyczyna i skutek zaistnienia danej przeslanki sa identyczne jak w przypadku Prezesa NBP. Otwarte pozostaje pytanie, dlaczego racjonalny ustawodawca posluguje sie w tym samym akcie prawnym i w tym samym zakresie dwoma róznymi pojeciami dla okreslenia takiego samego stanu faktycznego i jego skutków.

24 Ponadto innym zagadnieniem jest, który organ i w jakim trybie ma dokonac stwierdzenia, czy choroba ta ma charakter dlugotrwaly, majac na uwadze, ze w aspekcie medycznym jest to pojecie wzgledne, które jest odnoszone do konkretnej osoby w konkretnym momencie. O ile moze byc to zawsze ocena podana w watpliwosc, nie wiadomo jak nalezy postapic, gdy osoba zainteresowana, tj. Prezes NBP, nie zgadza sie z opinia odnosnie do zdrowia na swój temat. Czy przysluguje jej srodek odwolawczy, ewentualnie, jesli tak, to jaki i kto mialby to zagadnienie rozstrzygac. Nie mozna takze wykluczyc sytuacji, ze Prezes NBP, u którego wystapi choroba dlugotrwale uniemozliwiajaca wypelnianie swoich obowiazków, zostanie jej pozbawiony, a nastepnie jego stan poprawi sie o tyle, ze nie ma przeszkód, aby sprawowal owa funkcje. Wydaje sie, ze w takim przypadku brak jakichkolwiek srodków prawnych, aby "przywrócic" taka osobe do wykonywania funkcji Prezesa NBP.

25 Przyjecie takiej konstrukcji oznaczaloby, ze Prezes NBP nie móglby byc bez uprzedniej zgody np. Sejmu pociagniety do odpowiedzialnosci karnej ani pozbawiony wolnosci. Takze w tym przypadku Prezesa NBP nie mozna by bylo zatrzymac lub aresztowac, z wyjatkiem sytuacji ujecia go na goracym uczynku przestepstwa i jezeli jego zatrzymanie byloby niezbedne do zapewnienia prawidlowego toku postepowania. O zatrzymaniu niezwlocznie powiadamialoby sie np. marszalka Sejmu, który móglby nakazac natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

26 Warto wskazac, ze powyzsza uwaga dotyczy nie tylko procedury odwolania Prezesa NBP, ale takze do innych przypadków wygasniecia kadencji Prezesa NBP, np. przez zlozenie rezygnacji. Nie wskazano, w jakiej formie i trybie oraz któremu organowi winna byc zlozona rezygnacja Prezesa NBP, patrz szerzej pismo NBP z dnia 21.02.2011 r. GP-WP-PK/055/98/2011, patrz takze M. Zubik, Narodowy Bank Polski (analiza konstytucyjno-ustrojowa), "Panstwo i Prawo", 2001, z. 6, s. 41, a takze Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu w dniach 20-22 grudnia 2000 r., www.sejm.pl.

27 C. Kosikowski, Pozycja Narodowego Banku Polskiego i jego organów w prawie polskim, "Panstwo i Prawo" 2002, z. 11, s. 14 i n.; P. Dziekanski, Ustrojowa pozycja banku centralnego w Polsce, "Przeglad Prawa Publicznego" 2008, nr 9, s. 77.

28 M. Fedorowicz, op. cit., s. 122.

29 Patrz szerzej O. Szczepañska, Rola banku centralnego w sieci bezpieczeñstwa finansowego, "Bezpieczny Bank" 2007, nr 2-3, s. 65 oraz P. Sotomska-Krzysztofik, O. Szczepañska, Przejrzystosc banków centralnych we wspieraniu stabilnosci finansowej, "Bank i Kredyt" 2006, nr 11-12, s. 44.

References

BIBLIOGRAFIA

Dziekanski P., Ustrojowa pozycja banku centralnego w Polsce, "Przeglad Prawa Publicznego" 2008, nr 9.

Fedorowicz M., Pozycja ustrojowa Prezesa Narodowego Banku Polskiego - zagadnienia wybrane, "Studia Lubuskie" 2010, t. VI.

Kosikowski C., Pozycja Narodowego Banku Polskiego i jego organów w prawie polskim, "Panstwo i Prawo" 2002, z. 11.

Niemierka S., Pozycja Prezesa NBP w ustawach bankowych, "Glosa" 1998, nr 8.

Olszak M., Prawne przygotowania do przyjecia Euro przez Polske - zarys problemu, "Przeglad Ustawodawstwa Gospodarczego" 2010, nr 5.

Raport na temat pelnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Walutowej i Gospodarczej, NBP, Warszawa 2009.

Raport Polska wobec perspektywy wstapienia do strefy Euro za i przeciw szybkiej integracji walutowej, Warszawa 2008.

Sotomska-Krzysztofik P., Szczepañska O., Przejrzystosc banków centralnych we wspieraniu stabilnosci finansowej, "Bank i Kredyt" 2006, nr 11-12.

Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu w dniach 20-22 grudnia 2000 r.

Stanislawiszyn P., Komitet Stabilnosci Finansowej, [w:] Bezpieczenstwo rynku finansowego, red. E. FojcikMastalska, E. Rutkowska-Tomaszewska, Wroclaw 2010.

Szczepanska O., Rola banku centralnego w sieci bezpieczenstwa finansowego, "Bezpieczny Bank" 2007, nr 2-3.

Winczorek P., Prawo nie formuluje jasno wymogów zawodowych wobec Prezesa NBP, "Rzeczpospolita" z dnia 6-7 stycznia 2007 r.

Zubik M., Narodowy Bank Polski (analiza konstytucyjno-ustrojowa), "Panstwo i Prawo" 2001, nr 6.