Multimedialnosc jako nowa estetyka we wspólczesnej kulturze. Na przykladzie nowego polskiego dramatu

Abstract

Today, in the times of the Internet, everyone has the right to create their own virtual reality that they will explain, promote, or actually sell as a useful and simultaneously attractive image of the modern world. In my article, devoted to era of new media in a modern Polish drama, I also promote my vision of the world. Discusing with proposals of Lev Manovich and Henry Jenkins, I make an attempt to describe new reality as a new multimedial aestetics. On a base of analysis of chosen polish dramas, written on the turning point of XX and XXI century by young Polish dramatists, I try to establish the concept of weak discourse which seems to be more adequate than concepts of hybrydic reality, which create a discomfort for modern people. This concept is also more open for critical reflection which I hinted at briefly at the end of this article. [PUBLICATION ABSTRACT]

We wspólczesnej erze - erze Internetu - kazdy ma prawo do tworzenia swojej wlasnej wirtualnej rzeczywistosci, ktorç bçdzie objasnial, promowal czy wreszcie sprzedawal jako pozyteczny, a zarazem atrakcyjny obraz wspólczesnego swiata. Rozpoczynaja^c ksiajzkç o jçzyku nowych mediów, Lev Manovich wita ñas w "hybrydycznych czasach"1, Henry Jenkins w swojej refleksji o przemianach, jakie niosa^ ze soba^ nowe technologie, doradza, abysmy przygotowali sic na nadchodza^ kulturç konwergencji. W moim krótkim glosie w sprawie wspólczesnosci chcialbym takze skorzystac z prawa do wypromowania mojej wizji swiata, w którym zyjemy, i zaproponowac krótka^ wycieczkç po rzeczywistosci, nie tak zlozonej jak w ujçciu Manovicha, nie groz^cej "pçkniçciem glowy"2, przed czym ostrzega Jenkins, jednak bardziej - w moim przekonaniu - odpowiadaja^cej rzeczywistemu stanowi wspólczesnej kultury. Pozwólcie zatem, drodzy czytelnicy, ze powitam was swiecie estetyki multimedialnej.

Pojçcie multimedialnosci jest terminem, który raczej nie szokuje nowoscia^. Zawarty w tym okresleniu ton rezerwy odpowiada jednak mojemu przeswiadczeniu - które bçdç sic starai uargumentowac w dalszej czçsci mojego artykulu - o tym, ze trwaja^ca od kilku dekad rewolucja technologiczna przeradza sic coraz wyrazniej w ewolucjç kulturowa^ mniej szokuja^ca^ lub przestraszaja^. Dlatego refleksjç Jenkinsa o "nieustannym przerzucaniu miçdzy euforia^ a glçbokim zaniepokojeniem, które prowadz^. do dezorientacji", traktujç jako konieczny zabieg, przyczyniaja^cy sic do retorycznej atrakcyjnosci tekstu pisanego w czasach wszechobecnego marketingu. W zupelnosci zgadzam sic natomiast z tymi refleksjami autora Kultury konwergencji, które wpisuja^ sic w zapowiadany przez niego procès dlugotrwalych i mozolnych przemian, jakie maja^ towarzyszyc ustanawianiu stechnicyzowanej kultury, Czy jednak przy koncu tego procesu bçdziemy mieli nadal poczucie, ze uczestniczymy w kulturze, w której poszczególne media wzajemnie sic przenikaja^ czy raczej sytuacja bçdzie na tyle oswojona, ze wrazenie wzajemnej obcosci poszczególnych systemów komunikacji, sposobów gromadzenia oraz przekazywania informacji przestanie odgrywac istotniejsze znaczenie? Sa^dzç, ze w przyszlosci bçdziemy mieli do czynienia raczej z drugim ze wspomnianych zjawisk. Dowodów na to chcialbym jednak poszukac nie w mojej wyobrazni futurologa, ale w zjawiskach, które daja^ sic dostrzec juz teraz. Niezaleznie bowiem od przemian technologicznych, jakie czekaja^ nas w przyszlosci, oraz niezaleznie od nowych sposobów wykorzystywania dostarczanych przez technologic narzçdzi, swiadomosc wspólczesnego uzytkownika i odbiorcy mediów wydaje sic bye w pewnym stopniu oswojona juz ze zjawiskami, które Jenkins opisuje jako konwergencjç kultury, zas Manovich - jako jej hybrydyzacjç.

Za podstawç moich rozwazan nad przyswajaniem wspólczesnej kultury medialnej przez jej uzytkownikow chcialbym obrac dorobek mlodych polskich dramatopisarzy, których twórczosc przypadaja^ca na poczajek XXI wieku zyskala sobie sporç popularnosc w krçgach ludzi zainteresowanych t^. forma^ artystyczn^.. Opublikowana w 2003 roku antologia Pokolenie porno3 zawierala utwory 10 mlodych autorów. Ich wiek pozwala uznac, ze to pierwsze pokolenie Polaków, których poczajek kariery zawodowej przypadl na czas przemian niosa^cych z sob% demokracjç, wolny rynek, ale takze komercjalizacjç zycia oraz dynamiczn^. pogon za standardami medialnymi, jakie w tamtym czasie wyznaczal swiat zachodni. Spora popularnosc wspomnianej antologii zachçcila wydawców do publikacji kolejnych tomów - znacznie poszerzyly one kraj* mlodych dramatopisarzy. Trzeba pamiçtac, ze dia nich nowa rzeczywistosc nie stanowila cezury zyciowej, ale porzajiek okreslaja^cy calóse ich doroslej egzystencji.

Charakterystyczne dia twórczosci wypromowanej za posrednictwem serii antologii dramatu bylo to, ze prawie wszystkie zamieszczone w nich utwory koncentrowaly sic na sytuacji wspólczesnej Polski. Podejmowane w kolejnych tekstach tematy wylamywaly sic jednak ze standardowego dia tego rodzaju twórczosci ograniczonego repertuaru ujçc tragicznego losu czlowieka lub obyczajowych obrazków, typowych dia naszej codziennej egzystencji. Bogactwo perspektyw prezentowanych przez dramaty polskich autorów, a takze szeroka gama ich wlasnych doswiadczen zawodowych pozwolily spojrzec na te utwory jako na interesuja^cy, a zarazem sugestywny zapis doswiadczenia mlodego pokolenia, któremu przyszlo rozpocza^c samodzielne zycie w rzeczywistosci rewolucji cyfrowej oraz kultury komercji.

Wsród wielu zjawisk, które staly sic przedmiotem dramaturgicznej refleksji mlodych autorów, jedno z centralnych miejsc zajmuja^ media. To sytuacja dia dramatu dose nietypowa. O ile bowiem w teatrach eksperymentalnych, a wspólczesnie takze w repertuarowych, nowe technologie medialne pojawily sic juz wiele lat temu - na poczajku jako symbol przemiany oraz przedmiot zainteresowania, obecnie w coraz wiçkszym stopniu jako narzçdzie nowych mozliwosci ekspresji - o tyle w literackich formach dramatu sfera nowych mediów z trudem znajdowala sobie miejsce wsród tradycyjnych form wypowiedzi charakterystycznych dia tego rodzaju sztuki. Tymczasem mlodzi autorzy z nieoczekiwan^ latwoscia^ wplataja^ w swoje dramaty rozne aspekty oraz wymiary wspólczesnej im rzeczywistosci medialnej. Zmiana w wykorzystywaniu kultury medialnej w tekstach dramatycznych nie ogranicza sic jednak tylko do czynnika ilosciowego, lecz charakteryzuje sic takze pewnym specyficznym stosunkiem mlodego pokolenia twórców do tego, co la^czy sic z rozwojem technologii komunikacyjnych oraz towarzysza^cymi temu rozwojowi zmianami kulturowymi.

Pierwsze oznaki wzmozonego zainteresowania mediami przez dramat daja^ sic zauwazyc juz w latach dziewiçcdziesiajych XX wieku. Jednak obecnosc mediów w tych tekstach sluzy w glównej mierze ujawnieniu dystansu, obcosci lub nawet ich wrogosci wobec swiata bohaterów. Telewizor z dramatu Requiem dia gospodyni4 Wieslawa Mysliwieckiego nabiera cech obiektu bez mala magicznego, który dia mieszkanców stanowi przedmiot niemozliwy do ogarniccia i w tym sensie nieprzyjazny. Automat w telefonie, sluzaj:y nagrywaniu wiadomosci, w dramacie Lídü Amejko Gdy rozum spi - wíqcza sic automatyczna sekretarka1 staje sic narzçdziem stwarzaja^cym atmosfere^ horroru oraz zródlem cierpien glównego bohatera. Z kolei wizja wspólczesnej rzeczywistosci w utworze Urszuli Usakowskiej-Wolff Do re my kla6 odpowiada wyszczerbionemu w warstwie jçzykowej tytulowi.

Poczajek XXI wieku przynosi zasadnicz^. zmianç sposobu funkcjonowania nowych mediów w tekstach dramatycznych. Reprezentuja^ce nowe technologie przedmioty przestaja^ bowiem ukazywac sic jako obey, których pojawienie sic zmienia wczesniejszy porzajiek. Kamery wideo, Internet bqdz komputer jawia^ sic jako elementy dobrze zadomowione oraz zintegrowane z innymi porz^dkami wspólczesnej rzeczywistosci. Autorzy dramatów z poczajku XXI wieku prezentuja^ takze znacznie szersze w stosunku do twórczosci lat dziewiçcdziesiajych rozumienie zagadnienia mediów.

W opublikowanych w 2003 roku Usmiechu grejpruta1 Jana Klaty oraz Pokoleniu porno* Pawla Jurka zostal zawarty krytyczno-satyryczny wizerunek mediów pojmowanych nie jako technologie, ale instytucje medialne. W pierwszym z wymienionych dramatów osia^ calosci akcji pozostaje oczekiwanie dziennikarzy na smierc Jana Pawla II. Dziennikarze, tkwia^c w pokoju z widokiem na okno papieskie, skracaja^ sobie czas drwinami z Ojea Swiçtego oraz ludzi, których na co dzien przedstawiaja^ w swoich relacjach. Pokolenie porno, zakreslaja^ce szeroki obraz srodowiska ludzi mediów oraz sztuki, rozpoczyna sic od absurdalnej, mogloby sic wydawac, jednak traftiie oddaja^cej pracç w mediach sytuacji: mloda dziennikarka wyjasnia swojemu koledze szczególy zleconego jej przez redakcjç tekstu na temat tego, cytujç: "gdzie w Warszawie najlepiej zrobic kupç".

Obok dobrej znajomosci srodowiska ludzi mediów, co zwiajzane jest miçdzy innymi z doswiadczeniem zawodowym mlodych twórców, pisane przez nich dramaty odznaczaja^ sic takze duz^. sprawnoscia^ w wykorzystywaniu formatów medialnych do ksztattowania struktury akcji dramatycznej. Dobrym przykladem wtloczenia formy dramatycznej w format telewizyjnego programu jest napisany w 2004 roku utwór Macieja Kowalewskiego Miss HIV9. Kowalewski, zainspirowany realizowanym przez rzaji w Botswanie projektem "HIV/AIDS Stigma Free", którego celem bylo zwrócenie uwagi na to, ze nosiciele moga^ zyc jak inni, przedstawil losy czterech finalistek show telewizyjnego - ich historie zostaly przedstawione zgodnie z porz^dkiem tego typu programów. Calóse wydarzen rozwija sic zatem od obrazów zza kulis konkursu, kiedy to poznajemy uczestniczki programu, przez sam show - jego punktem centralnym 53. wyznania kandydatek na miss o tym, jak zarazily sic AIDS - az po zakonczenie calosci projektu, czyli tradycyjne wywiady z bylymi uczestniczkami, odslaniaja^ce ich zycie po konkursie. Napiçcie dramatyczne rodzi sic w wyniku manipulacji uczestniczkami - oczekuje sic od nich niemozliwych do pogodzenia postaw solidarnosci, a jednoczesnie bezwzglçdnej konkurencji; dramaturgia utworu Kowalewskiego oparta zatem zostala na dobrze znanym formacie telewizyjnych programów typu reality.

Swiadomosc wspolczesnego odbiorcy oraz uzytkownika mediów uwzglçdniona zostaje takze w tych utworach dramatycznych, w ktorych wielki teatr swiata staje sic ogromna^ gr^. komputerowa albo gdy przedstawiony zostaje za pomoca^ innej metafory: rolç elementu metaforyzujacego spelnia tu znajomy element rzeczywistosci medialnej. W opowiesci o zyciu mçzczyzn zatytulowanej Mçzczyzni na skaju zalamania nerwowego10 Anna Burzynska zamyka swoich bohaterów w wirtualnej przestrzeni gry komputerowej. Nieswiadomi niczego mçzczyzni walcz^. o swoj% pozycjç, odkrywaja^c przed odbiorcy reguly wspolczesnego porzajJku robienia kariery, uksztattowanego w glównej mierze przez zasady wypracowane przez korporacje.

Jeszcze innym punktem styku nowoczesnej rzeczywistosci medialnej oraz dramatu pozostaje jçzyk. Niezgrabne próby przejçcia jçzyka nowych mediów, np. dialogów pojawiaja^cych sic na czatach internetowych, znajduja^ swoj% znakomita^ realizacjç w wielu najnowszych dramatach, Dobre wyczucie sposobu komunikowania sic przez ludzi mediów mozna odnalezc we wspomnianych przeze mnie juz wczesniej dramatach Klaty i Jurka.

Bardzo ciekawym przykladem wykorzystania dyskursu wyrastaja^cego z czatu jest kolejny dramat Burzynskiej Surwiwal albo wyjsc na plus11. Przedstawiaja^c historic dwojga mlodych ludzi, umawiaja^cych sic na czacie na wspólny seks, którego konsekwencja^ ma bye zarazenie sic przez kobietç od mçzczyzny wirusem HIV, Burzynska znakomície nasladuje zarówno jçzyk uzytkowników czatu, jak i mlodziezowej subkultury, Najwazniejsze jednak jest to, ze obfituja^ca w nieoczekiwane zwroty akcja, tworz^ca atmosferç wiecznej niepewnosci, zostaje wyprowadzona z sytuacji kontaktu, jaki oferuje ludziom Internet. Cingla gra w fikcje nie pozwala bowiem w zaden sposób dopelnic celów, jakie deklaruja^ postacie dramatu. W tym uwiklaniu dramatycznej niepewnosci w sytuacjç spotkania osób, które poznaly sic na czacie, Burzynska wykazuje znacznie wiçksz^. orientacjç we wspólczesnej kulturze niz wybitny niemiecki dramatopisarz Igor Bauersima, który swój dramat norway.todayn poswiçca tematowi samobójstwa dwojga mlodych ludzi, umawiaja^cych sic na ten akt przez Internet. W dramacie Bauersimy dyskurs dramatyczny stanowi bowiem kontrapunkt dia opisywanej rzeczywistosci, podczas gdy w dramatach polskich jçzyk mediów spiata sic z tradycyjna forma dramatycznaj ustanawiaja^c wspólny porzajiek swiata przedstawianego. W tym sensie reprezentowany tu przez Bauersimç dramat niemiecki, a w pewnym aspekcie takze ogólnie dramat zachodni, pozostaje bardziej krytyczny wobec rzeczywistosci, podczas gdy polskie utwory dramatyczne zdaja sic wykazywac wicksza^ sklonnosc do adaptowania nowej kultury medialnej, co - poslugujac sic kategoriami Jenkinsa - mozna by wpisac w ramy procesów konwergencji.

Jednym z przykladów zjawiska konwergencji jest omawiany juz wczesniej dramat Mczczyzni na skraju zalamania nerwowego. Konczy sic on ujawnieniem ramy modalnej swíata bohaterów, któr% ustanawia graja^ca na komputerze w grze The Sims kobieta. Dystans, jaki zarysowuje sic pomiçdzy jej rzeczywistosci^. a wirtualnym swiatem gry, la^czy sic z obrazem niezwykle sensualnych doznan bohaterki, które niejako przelamuja^ granicç pomiçdzy oboma swiatami.

Za chwilç odettiç was od panelli potrzeb... To proste prawda? Mmm... To podniecaja.ce... Aaaach... To nawet lepsze niz seks... Jeszcze tylko jeden noch... Síyszycie? Nieznaczny ruch... de-lete... o... tak, maíym paluszkiem, a nawet tylko paznokcîem. . . samym brzezkîem dhigiego cytrynowego tîpsa. . . Delete... Och! Mmm... Tak! Tak! Och Wlasnîe tak! Och, Och, Och! Game over...13

Przyznanie sic do erotycznej przyjemnosci, jaka plynie z wykasowania mçzczyzn z pamiçci operacyjnej komputera, oraz detaliczny opis dotyku klawisza pozwalaja^ uwierzyc odbiorcy w przemieszanie sic przyjemnosci plyn^cych z kontaktu z rzeczywistosci^. wirtualn^. z przyjemnoscia doznan sensualnych w swiecie realnym. W tym sensie dramat Burzynskiej potwierdza tezy Jenkinsa o nastaniu ery konwergencji. Takze poslugiwanie sic nickiem Pki przez bohaterkç Surwiwalu w prosty sposób ukazuje pola^czenie nowoczesnego swiata czatów z przeszlym wspomnieniem dawnego serialu telewizyjnego o Pixi i Dixi, którego rysunkowa forma w XXI wieku moze wydawac sic zamierzchla. Tym samym w twórczosci Burzynskiej daje sic dostrzec zarówno synchroniczny, jak i diachroniczny wymiar procesu konwergencji. Podobne zjawiska nie s% obce takze w twórczosci pozostalych mlodych polskich dramatopisarzy.

Samo mieszanie sic róznych systemów komunikacji stanowi jednak zaledwie punkt wyjscia dia uchwycenia nowej estetyki wspólczesnej kultury - jest ona zdecydowanie obecna w najnowszej twórczosci dramatopisarskiej. Podstawowym zjawiskiem pozostaje tu widoczna na tie bardziej krytycznego dramatopisarstwa, na przyklad niemieckiego, sklonnosc do oslabiania dialogicznosci pomiçdzy poszczególnymi dyskursami. Podobnie bowiem jak telewizor przestaje pelnic funkcjç "obcego" w przestrzeni dramatow, tak samo nowe dyskursy mediaine nie konfrontuja^ sic z tradycja^ dramaturgicznaj ale raczej z ni^ koegzystuja^.

Aby naswietlic ten procès slabna^cej dialogizacji pomiçdzy dyskursami, powrócmy do poczajków swiadomosci krytycznej, ktor^. w kontekscie dialogowosci w nastçpuja^cy sposób opisuje Michail Bachtin:

Niepismienny chtop ¿yja.cy naiwnie, tkwiajsy we wcia¿ día niego niewzmszonym, niezmiennym sposobie zycia, zyl w kilku systemach jçzykowych: do Boga modlil sic w Jednym jezyku (cerkiewno-slowianskim), w innym spiewal piesni, w domu mówil jeszcze innym, dyktuja^c zas pisarzowi podanie do gminy, usilowal przemówic czwartym (oficjalnym, "papierkowym"). (. . .) Kiedy w swiadomosci naszego chtopa dochodzilo do bytycztiego, wzajemnego oawietlania sic jczyków, kiedy okazywalo sic, ze sa. to nie tylko rozne, ale i sprzeczne jçzykî, ¿e sciale z niini zwiajzane systemy ideologiczne i postawy wobec áwiata sprzeciwiaja, sic sobie, a nie wspólistnieja. spokojnie obok siebie, wtedy od razu konczyla sic oczywistosc i nicwzmszonosc tych jczyków i zaczynala czynna selektywna waród nich orientacja14.

Rozwijajaca sic w XX wieku krytyczna refleksja nad zyciem oraz !cultura^ wspólczesnych spoleczenstw zasadza sic w znacznej mierze na mechanízmíe díalogícznej konfrontacji dyskursów róznego typu. Tymczasem wydaje sic, ze wraz z nastaniem nowego stulecia potencjal krytyczny zawarty w róznorodnosci dyskursów, a zatem takze systemów komunikacji, którymi sic poslugujemy, zaczyna slabna^c. Dowodów na tç hipotezç dostarczaja^ przywolywane w moim wystajneniu dramaty polskich mlodych autorów, którzy róznorodnosc form ekspresji podporzajJkowuja^ bardzo czçsto jednemu nadrzçdnemu glosowi podmiotu utworu - mozna traktowac go jako ich wlasny sposób postrzegania rzeczywistosci.

Jednym z centralnych zagadnien dramatu Pawla Sali Trzecie przyjscie15 jest krytyczna refleksja nad róznymi silami opresji spolecznej, z którymi musi zmagac sic bezdomna mloda para. Osoby reprezentuja^ce poszczególne systemy walcz^. o "duszç" mlodych ludzi, jednak promowane przez nich róznorodne porz^dki zycia tylko czçsciowo z soba^ konkuruja^. W perspektywie calosci utworu splataja^ sic bowiem wzajemnie, nie rozstrzygaja^c ostatecznic rysujacego sic w dialogach sporu o wartosci.

Wielosc dyskursów oraz ujçc literackich daje sic takze bez trudu dostrzec w znakomitym dramacie Magdaleny Fertacz Absynt. Historic mlodej dziewczyny, która tuz przed slubem popelnia samobójstwo, poznajemy z kasety wideo - glówna bohaterka zostawila Ja^ przyszlemu mçzowi. Dziçki temu zabiegowi obraz oraz glos zarej estro wane na kasecie skonfrontowane zostaja z rzeczywistosci^. reprezentowana^ przez ogla^daja^cego to nagranie niedoszlego mçza. Te dwie perspektywy nie rywalizuj ^. jednak z soba^ ale wraz z przebiegiem relacji glównej bohaterki nakladaja^ sic na siebie. Historic samobójczyni dopelniaja^ dodatkowo dialogiczne przedstawienia jej trudnych relacji z rodzicami, w które wplajana zostaje jeszcze surrealistyczna znajomosc z kulawym psem. Co jednak najwazniejsze, wszystkie tak rózne gatunkowo wajki splataja^ sic ostatecznie w jednolita^ strukturç dramatyczn^.. Tym samym skladaja^cy sic z róznych dyskursów dramat Fertacz w wymiarze estetycznym daje sic postrzegac jako przedmiot o charakterze jednorodnym. Z podobnym zjawiskiem mamy do czynienia w wielu pozostalych tekstach wspólczesnych polskich dramatopisarzy, w których konkurencyjne dyskursy, tworza^ce rzeczywistosc swiata przedstawionego, ostatecznie lacza sic na plaszczyznie ustanawiaja^cej dramatyzacjç tekstu.

Sytuacja, jaka spotykamy w najnowszym dramacie polskim, wydaje sic analogiczna do doswiadczenia internautów przegla^daja^cych strony w sieci. Dia wielu identyfikacja zródla systemu, z którego pochodz^ poszczególne obiekty na stronie WWW, nie stanowi wiçkszej trudnosci. Niemniej zawartosc takiej strony stanowi dia nich pewna wyodrçbniona i spójna calóse. Ten rodzaj doswiadczenia wydaje sic tworzyc dobry fundament día metafory obejmujacej szerszy zakres rodza^cej sic we wspólczesnej kulturze estetyki, ktorç chcialbym opisac jako "modularne multimedialnosc". Z jednej bowiem strony mlode pokolenie, dobrze orientuja^ce sic w nowych technologiach, zaznajomione takze z róznorodnymi formami przekazu (dyskursami), bez trudu identyfikuje obiekty (dyskursy), z których sklada síc calóse komuníkatu. Z drugíej strony - z tej mozaíkí róznorodnych form mlodzí ludzíe bez trudu tworz^ spójne przedmioty estetyczne. Umiejçtnosc ta wydaje sic dose oczywista, jesli uswiadomimy sobie, ze rytm naszych codziennych przezyc sklada sic czçsto z ciaj*u wykonywanych naprzemiennie czynnosci, tak róznych, jak na przyklad czytanie gazety, przegla^danie Internetu i doglajianie gotuja^cego sic obiadu. Ten zaskakuja^cy miks nie wzbudzajednak wcale poczucia dyskomfortu, gdyz, jak sic wydaje, nauczylismy sic juz tworzyc spójne ciaj^i doswiadczen skladaja^ce sic z zupelnie nieprzystaja^cych do siebie systemów recepcji oraz dzialan. To miçdzy innymi te doswiadczenia stanowia^ w moim przekonaniu, zròdlo estetyki, ktor^opisuje pojçcie modularnej multimedialnosci.

Zapraszajac wszystkich do rzeczywistosci modularnej multimedialnosci, wystçpujç przeciwko sugestiom Jenkinsa bajiz Manovicha, dia których wspólczesna hybrydyczna rzeczywistosc to zrodlo dyskomfortu czy moze nawet cierpien, od których "pçka nam glowa". Wydaje mi sic, ze wspólczesni mlodzi ludzie opanowali juz chaos niezliczonej liczby systemów komunikacyjnych oraz porza^dków kulturowych. Taka sytuacja nie oznacza jednak, ze zyjemy w przestrzeni bezpiecznej. Zacieranie sic granic pomiçdzy poszczególnymi dyskursami sprawia bowiem, ze swiadomosc róznorodnosci okazuje sic jalowa krytycznie. Mimo dostçpu do wielu glosów, tracimy zdolnosc do spogla^dania na nasz porza^dek z zewnajrz. Idea przyjaznych mediów, która w czasie rewolucji technologicznej ksztaftuje horyzont naszych oczekiwan, moze zatem okazac sic pulapka.

Sidebar

Wojciech Baluch

Multimediality as a new aesthetics of contemporary culture -the example of new Polish drama

Today, in the times of the Internet, everyone has the right to create their own virtual reality that they will explain, promote, or actually sell as a useful and simultaneously attractive image of the modern world. In my article, devoted to era of new media in a modern Polish drama, I also promote my vision of the world. Discusing with proposals of Lev Manovich and Henry Jenkins, I make an attempt to describe new reality as a new multimedial aestetics.

On a base of analysis of chosen polish dramas, written on the turning point of XX and XXI century by young Polish dramatists, I try to establish the concept of weak discourse which seems to be more adequate than concepts of hybrydic reality, which create a discomfort for modern people. This concept is also more open for critical reflection which I hinted at briefly at the end of this article.

Footnote

1 L. Manovich, Jçzyk nowych mediów, WAiP, Warszawa 2006, s. 15.

2 H. Jenkins, Wstçp do polskiego wydania. Witajcie w kulturze konwergencji, w: idem, Kultura konwergencji. Zderzenie starych i nowych mediów, WAiP, Warszawa 2006, s. vi.

Footnote

3 Pokolenie porno, red. R. Pawlowski, Zielona Sowa, Krakow 2003.

Footnote

4 W. Mysliwiecki, Requiem dia gospodyni, "Dialog" 2000, nr 1 0, s. 5^47.

5 L. Amejko, Gdy mzum spi - wfqcza sie. automatyczna sekretarka, "Dialog" 1993, nr 8, s. 5-13.

6 U. Sakowska- Wolff, Do re my kla, "Dialog" 1998, nr 12.

7 J. Klata, Usmiech grejpruta, w: Pokolenie porno, op. cit., s. 99-130.

8 P. Jurek, Pokolenie porno, w: Pokolenie porno, op. cit., s. 75-94.

9 M. Kowalewski, Miss HIV, w: Made in Poland. Dziewie_c sztuk teatralnych z Polski w wyborze Romana Pawlowskiego, Haîart & Horyzont 2006, s. 254-278. Pawiowakiego, Halart Bc Horyzont 2006, s. 254-278.

Footnote

10 A. Burzynska, Mçzczyzni na skraju zaíamania nerwowego, "Dialog" 2005, nr 2, s. 90-96.

11 A. Burzynska, Surwiwal albo wyjsc na plus, w: eadem, Nicland: cztery sztuki teatralne, Ksiçgarnia Akademicka, Krakow 2004, s. 95-138.

12 I. Bauersima, norway.today, "Dialog" 2002, nr 10, s. 4-79.

Footnote

13 A. Burzynska, Mezczyzni na skraju zalamania. ..,op. cit., s. 65.

Footnote

14 M. Bachtin, Slowo wpowiesci, w: idem, Problemy literatury i estetyki, przel. W. Grajewski, Czytelnik, Warszawa 1982, s. 53.

15 P. Sala, Trzecie przyjscie, w: TR/PL: Bajer/Kochan/Masìowska/Sala/Wojcieszek. Antologia nowego dramatu polskiego, Teatr Rozmaitosci, Warszawa 2006, s. 141-232.