KONCEPCJA TWÓRCZEJ DESTRUKCJI J. A. SCHUMPETERA A ROZWÓJ PRZEDSIEBIORSTW W REGIONIE

Abstract

Creative destruction is an inevitable process which occurs in any economy. J.A. Schumpeter is the author of creative destruction concept, and by this term he meant a long - term evolutionary process which is a form or method of economic change. Creative destruction can be seen in terms of microeconomic, mesoeconomic and macroeconomic. In terms of regions and changes that occur within them, the mesoeconomic level is of utmost importance within which the process of creating new companies and businesses, or adjustment to market change. [PUBLICATION ABSTRACT]

Headnote

KONCEPCJA TWÓRCZEJ DESTRUK CJI J. A. SCHUM PETERA A ROZWÓJ PRZEDSIÊBIORSTW W RE GIO NIE

Streszczenie

Twórcza destrukcja to nieuchronny proces, jaki zachodzi w ka¿dej gospodarce. Twórc1 koncepcji twórczej destrukcji jest J. A. Schumpeter, który przez pojêcie to rozumia3 d3ugofalowy proces ewolucyjny bêd1cy form1 czy te¿ metod1 przemian ekonomicznych. Twórcz1 destrukcjê mo¿na rozpatrywaæ w ujêciu mikro-, mezo- i makroekonomicznym. Z punktu widzenia regionów oraz zmian w nich zachodz1cych istotne znaczenie ma poziom mezoekonomiczny, w ramach którego miêdzy innymi zachodzi proces tworzenia nowych firm.

SCHUMPETER'S CONCEPT OF CREATIVE DESTRUCTION AN D THE DEVELOPMENT OF ENTERPRISES IN THE REGION

Summary

Creative destruction is an inevitable process which occurs in any economy. J.A. Schumpeter is the author of creative destruction concept, and by this term he meant a long - term evolutionary process which is a form or method of economic change. Creative destruction can be seen in terms of microeconomic, mesoeconomic and macroeconomic. In terms of regions and changes that occur within them, the mesoeconomic level is of utmost importance within which the process of creating new companies and businesses, or adjustment to market change.

WSTEP

Joseph Alois Schumpeter (1883-1950), austriacki ekonomista, uwazany za jednego z najwiekszych badaczy ekonomii XX wieku, w swoich rozwazaniach naukowych koncentrowal sie miedzy innymi na opisie i analizie takich zagadnien, jak: innowacyjnosc, przedsiebiorczosc i twórcza destrukcja. Wspólczesnie, analiza podjetych w latach 1912-1942 przez J. A. Schumpetera kwestii wynika z takich czynników, jak: kompleksowe przemiany techniczno-ekonomiczne zwiazane z radykalnymi oraz przelomowymi innowacjami; silny wzrost znaczenia innowacji jako czynnika podnoszenia konkurencyjnosci przedsiebiorstw na rynku globalnym, a takze dazenie do ulepszania zarzadzania dzialalnoscia innowacyjna firm w silnie konkurencyjnym i turbulentnym otoczeniu gospodarczym1.

Twórcza destrukcja dotyczy zmian dokonujacych sie w gospodarce, tj. zmian o charakterze makroekonomicznym, mozna ja takze przelozyc takze na zagadnienia o charakterze mezoekonomicznym, tj. funkcjonowanie branz, galezi, regionów i mikroekonomicznym, tj. dotyczacym przedsiebiorstw, gospodarstw domowych itp. W pracy koncepcja twórczej destrukcji zostanie zastosowana do przedstawienia zmian dokonujacych sie na poziomach mezoi mikroekonomicznym. Celem pracy jest próba odniesienia zalozen koncepcji J. A. Schumpetera do rozwoju gospodarczego regionów oraz przedsiebiorstw w nim funkcjonujacych.

UDZIAL J. A. SCHUMPETERA W NAUKA CH EKONOMII I ZARZADZANIA

Joseph Alois Schumpeter byl jednym z najbardziej popularnych ekonomistów XX wieku, uzewnetrzniajacym polityczne, biznesowe i akademickie ambicje. Urodzil sie w tym samym roku co Keynes, 8 lutego 1883 roku, w obecnym Trescie w Republice Czeskiej. W wieku XIX Trest nosil nazwe Triesch (Morawia) lub Treöt i byl czescia Austro-Wegier2. M. C. Becker i T. Knudsen3 pisza, ze kariera Schumpetera przebiegala w niezwykly sposób. Po studiach ekonomicznych na Uniwersytecie w Viennie byl najmlodszym profesorem nadzwyczajnym (z niem. Privatdozent) w Austro-Wegierskim Imperium w 1909 roku, a tym samym najmlodszym profesorem nadzwyczajnym z zakresu ekonomii. Tytul profesora zwyczajnego otrzymal w 1911 roku, majac zaledwie 28 lat. W pierwszej fazie swojej kariery naukowej stal sie uczestnikiem niezwykle dojrzalego intelektualnie srodowiska naukowego, wystepujac u boku takich osób, jak: Carl Menger, Friedrich von Wieser, Eugen Böhm-Bawerk i innych czlonków Szkoly Austriackiej.

Schumpeter studiowal pod kierunkiem Eugena von Böhm-Bawerka, na wydziale prawa Uniwersytetu Wiedenskiego. Pózniej wykladal na uniwersytetach w Czerniowcach i w Grazu. W latach 1919-1920 byl ministrem finansów trapionej powojennym kryzysem Austrii, zas w latach 1920-1924 prezesem Biedermann Banku. W latach 1925-1932 wykladal na Uniwersytecie w Bonn, zas od roku 1932 az do smierci w Harvardzie. W roku 1933 zalozyl Towarzystwo Ekonometryczne. Byl zwolennikiem tezy o dominujacej roli elit i wybitnych jednostek w rozwoju spoleczno-gospodarczym. Postawil teze, ze demokracja to mozliwosc wyboru przez obywateli rzadzacej elity. Dostrzegal pozytywny wplyw monopoli na gospodarke, gdyz uwazal, ze to glównie wielkie korporacje stac na prowadzenie badan, które sa jednym ze zródel innowacji, bedacych motorem wzrostu gospodarczego. Znanymi uczniami i wspól- pracownikami Schumpetera byli miedzy innymi: Paul Samuelson, Paul M. Sweezy, Oskar Lange i James Tobin4.

Ten slynny XX-wieczny ekonomista byl takze autorem glosnej teorii wzrostu gospodarczego i cyklów koniunkturalnych indukowanych przez przelomowe innowacje, teorii postepujacej transformacji kapitalizmu w socjalizm oraz historykiem mysli ekonomicznej. Zajmowal sie problematyka rozwoju gospodarczego, zas za glówne jego czynniki uznawal przedsiebiorczosc, innowacje techniczne i organizacyjne. Przewidywal transformacje kapitalizmu w socjalizm na drodze rozwoju wielkich spólek akcyjnych.

Schumpeter zmarl we snie ósmego stycznia 1950 roku w wieku 67 lat w Taconic. Przyczyna jego smierci byl udar mózgu. W dokumentach Schumpetera dostepnych w Pusey Library na Uniwersytecie w Harvardzie znajduje sie wiele paczek telegramów i listów kondolencyjnych, jakie dotarly tu po jego smierci. W jednym z nich, wystosowanym przez studentów Harvardu, czytamy: "W naszych sercach, umyslach i naszej pracy zawsze bedziemy Schumpeterianami. Jest to miara naszego dlugu wzgledem profesora Schumpetera. Bedziemy tesknic za nim jako za nauczycielem, inspiracja dla uczonych i innych oraz przyjacielem. Prosimy przyjac nasze najglebsze wyrazy wspólczucia"5.

ZALOZENIA KONCEPCJI TWÓRCZEJ DESTRUKCJI J. A. SCHUMPETERA

Jak pisze D. Reisman, zyjacy i tworzacy w zblizonym do J.A. Schumpetera czasie Malthus identyfikowany jest z populacja, Marks z rewolucja, Keynes z bezrobociem, zas sam Schumpeter z przedsiebiorczoscia6. W swoich dzielach nawiazywal do kapitalizmu, twierdzac, ze jest to system, który nigdy nie znajduje sie w fazie uspienia. Zdaniem J.A. Schumpetera z natury jest on forma lub metoda zmian ekonomicznych, które nigdy nie beda mialy stacjonarnego charakteru, zas istotnym faktem, a zarazem esencja gospodarki kapitalistycznej jest proces twórczej destrukcji (z ang. creative destruction).

Analize tej koncepcji J.A. Schumpeter podejmuje w dziele zatytulowanym The Theory of Economic Development7, w którym przedstawia takze zwiazana z twórcza destrukcja tematyke innowacji i przedsiebiorcy. W jego wizji rynki konkurencyjne nie sa postrzegane jako sygnalizator alokacji ograniczonych zasobów, ale jako sfera zmian, która zmusza do innowacji. Ten proces ustawicznych zmian popycha struktury systemu do punktów jakosciowo innych. W okresie transformacji wiele firm przetrwalo i wzrastalo, natomiast inne, które nie potrafily przystosowac sie do zmian, zostalo wyeliminowanych. Stad twórcza destrukcja jest procesem ciaglym, bedacym podstawa dalszych przeobrazen. Proces ten mozna zidentyfikowac zatem jako proces otwarty, nastawiony na zmiany oraz transformacje8.

Rosenberg9 pisze, ze proces kapitalistyczny nie tylko niszczy swoje wlasne ramy instytucjonalne ale takze tworzy warunki dla powstania innych. Dla Rosenberga samo wyrazenie "zniszczenie" obecnie moze okazac sie niezbyt adekwatne, zas bardziej odpowiednie wydaje sie byc tutaj wyrazenie "transformacja". Stad wlasnie kreatywna destrukcja stanowi pewna forme transformacji. Dla A. Heertje10 kreatywna destrukcja jest podstawa kapitalizmu i procesem niszczenia starych struktur ekonomicznych oraz kreowania nowej ekonomii i jej zasad. Proces ten dotyczy realizacji takich ukladów i kombinacji, które nieustannie modyfikuja ekonomiczne struktury, zas sama ocena i wyniki tego procesu nastepuja w odleglym czasie.

H. van den Berg i J. J. Lewer podkreslaja, ze kreatywna destrukcja stanowi dynamiczny proces, w którym firmy i przedsiebiorstwa wykorzystuja, i stosuja kosztowne zródla zasobów i technologie do stworzenia nowych produktów i metod oraz które sa zródlem przewagi konkurencyjnej nad istniejacymi na rynku producentami. Schumpeterowski model twórczej destrukcji okazal sie bardzo uzyteczny z uwagi na szeroki zakres okolicznosci i przypadków zwiazanych z innowacjami, do jakich moze miec zastosowanie11. Dla J. S. Metcalfe'a twórcza destrukcja stanowi trafny opis kapitalizmu, dla którego charakterystyczne sa zdecentralizowanie i rozproszenie mozliwosci wprowadzenia nowych wzorów w zakresie technologii, organizacji oraz zachowan spolecznych, które z kolei dla procesu twórczej destrukcji stanowia role "paliwa" generujacego zmiany gospodarcze12.

Twórcza destrukcja sklania producentów do wprowadzania na rynek nowych produktów, nowych technologii oraz innych kombinacji czynników produkcji, czemu z jednej strony towarzyszy powstawanie i rozwój nowych galezi, a z drugiej niszczenie juz istniejacych produktów, przedsiebiorstw i starych galezi produkcji. W rezultacie, funkcjonowanie rynku uzaleznione jest od innowacji, jakie zostaly wprowadzone przez firmy konkurujace. Tak rozumiana twórcza destrukcja przejawia sie w wielu aspektach zycia gospodarczego, politycznego i spolecznego. Przejawy te róznia sie co do zakresu, skali, jak tez skutków, zarówno pozytywnych, jak i negatywnych. Zalozenia schumpeterowskiej twórczej destrukcji sa równiez adekwatne w warunkach globalizacji13.

Twórcza destrukcje Schumpeter postrzegal jako dlugofalowy proces ewolucyjny - w istocie bedacy forma czy tez metoda przemian ekonomicznych. W ujeciu mikroekonomicznym pojecie to zwiazane jest bezposrednio z aktywnie dzialajacym przedsiebiorca, który dokonuje dwojakiego rodzaju zmian w funkcjonowaniu przedsiebiorstwa. Jedna z nich jest eliminacja dotychczas istniejacych sposobów badz metod dzialania w produkcji i zbycie. Jednak destrukcja nie musi dokladnie oznaczac fizycznego zniszczenia, lecz wycofanie sie z pewnych metod ze wzgledu na "koniec ich ekonomicznie uzytecznego zycia". Druga zmiana - o charakterze kreacji - polega na wdrazaniu nowych kombinacji (innowacji) przynoszacych firmie znaczny wzrost produkcji, sprzedazy i zysków. W istocie przynosi to rozwój firmy. Zatem twórcza destrukcja w dzialajacym przedsiebiorstwie oznacza wycofanie sie z istniejacych metod i wdrazanie innowacyjnych zmian w produktach, metodach produkcji, strukturach, zaopatrzeniu itd. Mozliwe tez jest eksploatowanie starych i nowych metod przez pewien czas. Natomiast w sytuacji utworzenia nowego podmiotu wszystkie dzialania staja sie kreowaniem nowych metod technicznych i ekonomicznych. W obu sytuacjach dzialania umozliwiaja przedsiebiorcy lepsze zastosowanie posiadanych lub dostepnych zasobów czynników wytwórczych, prowadzac do wyzszej zyskownosci jego biznesu. Sklania to innych przedsiebiorców do podejmowania podobnych zmian w ich przedsiebiorstwach lub do poszukiwania innych metod osiagniecia zblizonych efektów. W rezultacie rozszerzaja sie lub powstaja róznego rodzaju strukturalne przemiany w danej galezi, tj. na poziomie mezoekonomicznym14.

Twórcza destrukcja to z jednej strony szansa na rozwój oraz przeobrazenia przedsiebiorstw, branz i sektorów, a takze rozwój regionalny. Z drugiej jednak strony twórcza destrukcja moze byc utozsamiana ze zniszczeniem i koniecznoscia zmian, które w konsekwencji maja prowadzic do wzrostu i rozwoju gospodarczego.

DETERMINANTY TWÓRCZEJ DESTRUKCJI W PRZEDSIEBIORSTWACH REGIONALNYCH

Wzrost i rozwój panstw, regionów, miast, branz, korporacji, malych i srednich przedsiebiorstw zalezy glównie od wielkosci, struktury i rozporzadzania w róznych proporcjach wszystkimi rodzajami kapitalu: naturalnego, rzeczowego, finansowego, ludzkiego i spolecznego. Zwolennicy tego ostatniego terminu uwazaja, ze jest to zdolnosc spoleczenstwa, tj. spolecznosci regionalnej i lokalnej do pracy w grupach i organizowania sie na podstawie wspólnego systemu wartosci. Zarówno wzrost, jak równiez rozwój, w tym rozwój regionalny, naleza do fenomenów o nadzwyczajnym stopniu zlozonosci, zas od wielu dziesiecioleci teoretycy makro-, mezo- i mikroekonomii usiluja znalezc koncepcje i teorie odpowiadajace tym wlasnie zjawiskom. Niewatpliwie warunkiem rozwoju regionów jest systematyczna akumulacja kapitalu rodzimego, naplyw kapitalu zewnetrznego, w tym zagranicznego, ale takze tak zwane dzwignie wzrostu i rozwoju: egzo- lub endogeniczne instrumenty ekonomiczne lub pozaekonomiczne oddzialujace na otoczenie wzrostu i rozwoju regionu czy tez mikroregionu. Biegunem wzrostu moga byc zatem: branza lub dziedzina gospodarki, podmioty gospodarcze, instytucje (banki, fundusze poreczen kredytowych, uniwersytety i inne uczelnie), organizacje pozarzadowe, a niekiedy takze liderzy15.

W najnowszych badaniach problem twórczej destrukcji coraz czesciej ujmowany jest w szerszym kontekscie i wymiarze mezoekonomicznym. Biorac za podstawe ten ostatni aspekt, twórcza destrukcja moze dotyczyc nastepujacych elementów: struktur przemyslowych, tradycyjnych regulacji dotyczacych prowadzenia dzialalnosci, tradycyjnych strategii konkurencyjnych oraz tradycyjnych zalozen technologicznych i przyjmowanie odwaznych koncepcji postepu naukowo-technicznego16.

Istotna role w rozwoju regionalnym odgrywa w mysl koncepcji Schumpetera twórczy i aktywny przedsiebiorca. W dynamicznym modelu jest on nosnikiem mechanizmu zmian, jednostka zdolna do wprowadzania nowych kombinacji czyli realizacji przedsiewziec innowacyjnych. Funkcja konstytuujaca przedsiebiorce jest wprowadzanie innowacji, niezaleznie od innych rodzajów dzialalnosci zwiazanych z prowadzeniem firmy. Dokladnie to widac na przykladzie malej firmy, gdzie przedsiebiorca jest technologiem, wlasnym agentem kupna i sprzedazy, kierownikiem biura, szefem personalnym itp. Przy realizacji tych zadan wykonuje specyficzne funkcje przedsiebiorcy. Wprowadzanie nowych kombinacji nie jest rutyna czy zawodem, analogicznie jak podejmowanie i realizowanie decyzji strategicznych. Glówne funkcje przedsiebiorcy wystepuja zawsze w polaczeniu z innymi rodzajami jego dzialalnosci, które z reguly sa bardziej widoczne niz dzialalnosc zasadnicza. Stad wniosek, ze J.A. Schumpeter stworzyl wizje przedsiebiorcy, "kapitana przemyslu" bedacego glównym nosnikiem zmian, postepu i rozwoju gospodarczego, takze w ujeciu mezoekonomicznym17.

W teorii rozwoju ekonomicznego J.A. Schumpetera przedsiebiorca i przedsiebiorczosc zajmuja kluczowe miejsce. Przedsiebiorczosc jest podstawowym zródlem innowacji i rozwoju, zas wzrost gospodarczy jest mozliwy dzieki przedsiebiorcom. Schumpeterowska twórcza destrukcja skupia sie na innowacji jako motorze wzrostu, odrózniajac "prawdziwe" innowacje, które sa bardziej kosztowne, od imitacji. Pomyslne innowacje poprawiaja produkty lub procesy i prowadza ostatecznie przedsiebiorstwo do pozycji monopolistycznej na rynku z marzami i dochodami charakterystycznymi dla monopoli. Waznym elementem wskazywanym w tej teorii jest znaczenie determinacji do wprowadzania innowacji. Glówna determinanta decydujaca o wprowadzeniu innowacji, jest sila konkurencji miedzy firmami w branzy. Jesli regulacje rynku produktu i instytucje preferuja silna konkurencje oraz ulatwiaja wejscie na rynek, to firmy staja wobec silnej presji konkurencyjnej i sa niejako zmuszone do podjecia trudu innowacji tak, by uzyskac choc minimalna przewage konkurencyjna i przez nawet krótki okres korzystac z pozycji monopolu. Jesli presja konkurencyjna jest slaba, to firmy maja duzo mniej motywacji, by uzyskac przewage konkurencyjna przez kolejne innowacje18.

W gospodarkach, gdzie presja konkurencyjna jest silna i wejscie jest latwe, a firmy poruszaja sie na granicy przetrwania, innowacja bedzie szybka. Firmy wprowadzajace innowacje osiagna dochody monopolu, ale te, które spoczna na laurach szybko beda wyeliminowane. W sektorach lub regionach, gdzie wiekszosc firm jest silna i znajduje sie w stanie niewymagajacym tworzenia przewagi przez innowacje i gdzie dla przetrwania wystarczy wprowadzanie juz istniejacych wyzszych technologii, grozba wejscia przez firme z lepsza technologia nie tworzy motywacji, by wprowadzic innowacje. Jesli nawet wejscie sie zdarzy, nie uzyska sie zwiekszonych dochodów, by usprawiedliwic inwestowanie. Jesli wejscie sie nie zdarzy, firma moze kontynuowac dzialania zmierzajace do uzyskiwania dochodów z wykorzystaniem dojrzalych technologii. Wprowadzanie innowacji zdarza sie wówczas, gdy odnaleziona zostanie bardzo korzystna innowacja o bardzo niskich kosztach wdrozenia. Oznacza to, ze podstawowym uwarunkowaniem innowacji jest konkurencyjnosc branzy i regionu, a zatem równiez regulacje i instytucje rynku ograniczajace jego konkurencyjnosc. Przedsiebiorca natomiast w sytuacji zagrozenia poszukuje rozwiazan innowacyjnych. Innowacyjnosc w tej koncepcji wymuszona jest presja konkurencyjna, jesli ona nie zajdzie to aktywnosc w poszukiwaniu innowacji bedzie slaba, co w dalszej kolejnosci oslabi wzrost gospodarczy19.

Zdaniem K. B. Matusiaka, twórcza destrukcja moze zachodzic w trzech wymiarach: indywidulanym, spolecznym i korporacyjnym. Z punktu widzenia przedsiebiorstw dzialajacych w regionie kazdy z wymiarów twórczej destrukcji przyjmuje istotne znaczenie. Wymiar indywidulany sprowadza sie do dostosowania kwalifikacji i predyspozycji zawodowych pracowników do nowych wymagan technologicznych czy organizacyjnych, które w wyniku procesu destrukcji staly sie konieczne dzieki innowacjom zachodzacym w gospodarce.

Wymiar spoleczny twórczej destrukcji sprawia, ze ofiarami zmian technologicznych coraz czesciej staja sie cale grupy zawodowe, a w przypadku duzej przestrzennej koncentracji okreslonej dzialalnosci gospodarczej, twórcza destrukcja moze prowadzic do stagnacji gospodarczej calego regionu (tak powstaja tradycyjne regiony przemyslowe). W ten sposób eksponuje sie negatywne skutki zmian, nie dostrzegajac obiektywnego charakteru zmian i korzysci z tego wynikajacych20.

Z punktu widzenia twórczej destrukcji na poziomie mezoekonomicznym najwieksze znaczenie posiada wymiar korporacyjny koncepcji J.A. Schumpetera. W tym aspekcie twórcza destrukcja zwiazana jest z upadkiem firm, takze regionalnych, w tym duzych, niezdolnych do zmiany technologii i organiza cji produkcji przedsiêbiorstw. Jak pisze K.B. Matusiak, nieznane s1 przyk3ady, przynajmniej w pierwszym okresie urynkowienia nowych produktów, producentów dyli¿ansów, którzy przestawiliby siê na produkcjê samochodów, kowali przekszta3caj1cych kuYnie w warsztaty naprawcze czy producentów samochodów, którzy podejmuj1 siê produkcji samolotów, helikopterów itp. Postêp obejmuj1cy nowe produkty nastêpuje czê-ciej w ma3ych firmach lub przez tworzenie nowych technologicznych przedsiêbiorstw21.

Immanentnym aspektem i procesem twórczej destrukcji w ramach przedsiêbiorstw regionalnych s1 niew1tpliwie innowacje, które prowadz1 do zmian organizacji i metod zarz1dzania w przedsiêbiorstwach, a tak¿e pojawienia siê nowych dóbr i us3ug na rynkach lokalnych i regionalnych. Tak¿e przedsiêbiorczo-æ o charakterze regionalnym mo¿e staæ siê bezpo-rednim bodYcem dzia3alno-ci opartej na czynnikach produkcji, wyzwalaj1c1 chêæ tworzenia i aktywno-æ regionalnych firm i przedsiêbiorstw.

ZAKOÑCZENIE

Koncepcjê twórczej destrukcji uto¿samia siê g3ównie z powstawaniem lub "odradzaniem siê" nowych podmiotów przy jednoczesnym upadku przedsiêbiorstw ju¿ funkcjonuj1cych. Z pojêciem tym nierozerwalnie zwi1zane s1 miêdzy innymi postêp technologiczny oraz zmiany, jakie ustawicznie dokonuj1 siê w gospodarce rynkowej. W odniesieniu do rozwoju regionalnego twórcza destrukcja traktowana mo¿e byæ jako sposób w zakresie poprawy warto-ci, efektywno-ci czy konkurencyjno-ci, co w konsekwencji przek3ada siê na tworzenie warunków do rozwoju, a tak¿e przetrwania.

Twórcza destrukcja w wymiarze mezoekonomicznym to nieuchronny proces, jaki zachodzi w gospodarce i który przyczynia siê do wzrostu konkurencyjno-ci regionów. Tym samym wp3ywa na ich rozwój i doskonalenie, jak równie¿ pozwala przetrwaæ tym bran¿om i przedsiêbiorstwom, które potrafi1 dostosowaæ siê do ci1g3ych zmian otoczenia i rynku. Twórcza destrukcja determinuje rozwój innowacyjno-ci oraz przedsiêbiorczo-ci w regionie; z drugiej jednak strony twórcza destrukcja w ujêciu mezoekonomicznym przyczynia siê do upadku nierentownych b1dY s3abych bran¿ oraz przedsiêbiorstw, mog1c tym samym niekorzystnie wp3ywaæ na warunki spo3eczne, socjalno-bytowe i ekonomiczne danego regionu. O przewadze korzy-ci nad kosztami twórczej destrukcji w ujêciu mezoekonomicznym decyduje wiele czynników, z których najwa¿niejsze znaczenie odgrywaj1 kapita3 ludzki i finansowy.

Footnote

1 A. Zorska, Koncepcja twórczej destrukcji J. A. Schumpetera i jej odniesienie do przemian gospodarczych w dobie obecnej rewolucji naukowo-technicznej, [w:] A. Zorska (red.), Chaos czy twórcza destrukcja? Ku nowym modelom w gospodarce i polityce, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2011, s. 21.

2 P. R. Senn, The Influence of Schumpeter's German Writings on the Mainstream Economic Literature in English, [w:] J. Backhaus (red.), Joseph Alois Schumpeter - Entrepreneurship, Style and Vision, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht 2003, s. 149-150.

3 M. C. Becker, T. Knudsen, Schumpeter and the Organization of Entrepreneurships, [w:] P. S. Adler (red.), The Oxford Handbook of Sociology and Organization Studies, Oxford University Press, New York 2009, s. 207-312.

4 Joseph Schumpeter, "Wikipedia.pl", http://pl.wikipedia.org/wiki/Joseph_ Schumpeter, (data pobrania: 13.03.2011); por.: A. Glapinski, Kapitalizm, demokracja i kryzys panstwa podatków, Wydawnictwo Szkoly Glównej Handlowej w Warszawie, Warszawa 2004.

5 Y. Shionoya, Schumpeter and the Idea of Social Science, Cambridge University Press, Tokyo 2007, s. 23-24.

6 D. Reysman, Schumpeter's Market: Enterprise and Evolution, Edward Edgar Publishing, Inc., Massachusetts 2004, s. 3.

7 Por.: J. A. Schumpeter, The Theory of Economic Development, Transaction Publishers, United States 1982.

8 M. Keklik, Schumpeter, Innovation and Growth: Long - Cycle Dynamics in the Post - WWII American Manufacturing Industries, Ashgate Publishing Limited, United States 2003, s. 11.

9 N. Rosenberg, Schumpeter and the Endogeneity of Technology, Routledge, London 2003, s. 9.

10 A. Heertje, Schumpeter of the Economics of Innovation and the Development of Capitalism, Edward Elgar Publishing Limited, Massachusetts 2006, s. 7-9.

11 Por. H. van den Berg, J. J. Lewer, International Trade and Economic Growth, M. E. Sharpe, Inc., New York 2007, s. 147.

12 J. S. Metcalfe, Evolutionary Economics and Creative Destruction, Routledge, London 2004, s. 3.

13 K. Poznañska, Twórcza destrukcja w warunkach globalizacji a innowacyjno-æ przedsiêbiorstw, Katedra Zarz1dzania Rozwojem Przedsiêbiorstwa, Toruñ 2007, s. 13.

14 A. Zorska, op. cit., s. 23-25.

15 S. Flejtarski, Kryzys czasem bywa szans1, http://www.bipress.pl/ archiwum/nr52 _3/wstep. html (data pobrania: 16.03.2012).

16 R. Domañski, Mechanizm ewolucji przestrzennego zagospodarowania, [w:] S. Ciok, P. Migoñ (red.), Przekszta3cenia struktur regionalnych. Aspekty spo3eczne, ekonomiczne i przyrodnicze, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wroc3awskiego, Wroc3aw 2010, s. 38.

17 K. B. Matusiak, Twórcza destrukcja i schumpeterowski przedsiêbiorca, [w:] Innowacje i transfer technologii - s3ownik pojêæ , Polska Agencja Rozwoju Przedsiêbiorczo-ci, Warszawa 2005, s. 170-172.

18 R. Golej, Ma3e i -rednie przedsiêbiorstwa jako uczestnik procesu dyfuzji wiedzy i innowacji, http://www.instytut.info/IIIkonf/referaty/1c/golej.pdf (data pobrania: 17.03. 2012).

19 Ibidem.

20 K. B. Matusiak, op. cit., s. 171.

21 Ibidem, s. 172.

References

Bibliografia

Becker M. C., Knudsen T., Schumpeter and the Organization of Entrepreneurships, [in:] P. S. Adler (red.), The Oxford Handbook of Sociology and Organization Studies, Oxford University Press, New York 2009.

Berg van den H., Lewer J. J., International Trade and Economic Growth, M. E. Sharpe, Inc., New York 2007.

Domañski R., Mechanizm ewolucji przestrzennego zagospodarowania, [w:] S. Ciok, P. Migoñ (red.), Przekszta3cenia struktur regionalnych. Aspekty spo3eczne, ekonomiczne i przyrodnicze, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wroc3awskiego, Wroc3aw 2010.

Flejtarski S., Kryzys czasem bywa szans1, http://www. bipress.pl/archiwum/nr52_3/ wstep.html (data pobrania: 16.03.2012).

Foster R., Kaplan S., Twórcza destrukcja, Wydawnictwo Galaktyka, £ódY 2003.

Glapiñski A., Kapitalizm, demokracja i kryzys pañstwa podatków, Wydawnictwo Szko3y G3ównej Handlowej w Warszawie, Warszawa 2004.

R. Golej, Ma3e i -rednie przedsiêbiorstwa jako uczestnik procesu dyfuzji wiedzy i innowacji, http://www.instytut.info/IIIkonf/referaty/ 1c/golej.pdf (data pobrania: 17.03.2012).

Golêbiowski G., Twórcza destrukcja jako koncepcja wp3ywaj1ca na mo¿liwo-ci rozwoju przedsiêbiorstw, "Prace Naukowe AE we Wroc3awiu" 2007, nr 1152.

Heertje I., Schumpeter of the Economics of Innovation and the Development of Capitalism, Edward Elgar Publishing Limited, Massachusetts 2006.

Joseph Schumpeter, http://pl.wikipedia.org/ wiki/Joseph_ Schumpeter (data pobrania: 13.03.2011).

Keklik M., Schumpeter, Innovation and Growth: Long - Cycle Dynamics in the Post - WWII American Manufacturing Industries, Ashgate Publishing Limited, United States 2003.

Matusiak K. B., Twórcza destrukcja i schumpeterowski przedsiêbiorca, [w:] Innowacje i transfer technologii - s3ownik pojêæ , Polska Agencja Rozwoju Przedsiêbiorczo-ci, Warszawa 2005.

Metcalfe J. S., Evolutionary Economics and Creative Destruction, Routledge, London 2004.

Poznañska K., Twórcza destrukcja w warunkach globalizacji a innowacyjno-æ przedsiêbiorstw, Katedra Zarz1dzania Rozwojem Przedsiêbiorstwa, Toruñ 2007.

Prusak B., Upad3o-æ - mit klêski, czy szansa na odrodzenie, "Prace Naukowe Katedry Ekonomii i Zarzadzania Przedsiêbiorstwem", t. 1, Wydawnictwo Politechniki Gdañskiej, Gdañsk 2002.

Reysman D., Schumpeter's Market: Enterprise and Evolution, Edward Edgar Publishing, Inc., Massachusetts 2004.

Rosenberg N., Schumpeter and the Endogeneity of Technology, Routledge, London 2003.

Schumpeter J. A., Business Cycles. A Theoretical, Historical and Statistical Analysis of the Capitalists Process, McGraw Hill, New York 1939.

Schumpeter J. A., Capitalism, Socialism and Democracy, Harper and Bros, New York 1942.

Schumpeter J. A., History of Economic Analysis, Oxford University Press, New York 1954.

Schumpeter J. A., The Theory of Economic Development, New Brunswick 1911.

Senn P. R., The Influence of Schumpeter's German Writings on the Mainstream Economic Literature in English, [in:] J. Backhaus (red.), Joseph Alois Schumpeter - Entrepreneurship, Style and Vision, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht 2003.

Shionoya Y., Schumpeter and the Idea of Social Science, Cambridge University Press, Tokyo 2007.

Zorska A., Koncepcja twórczej destrukcji J. A. Schumpetera i jej odniesienie do przemian gospodarczych w dobie obecnej rewolucji naukowo-technicznej, [w:] A. Zorska (red.), Chaos czy twórcza destrukcja? Ku nowym modelom w gospodarce i polityce, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2011.