Kelâm İlminin Deizm Eleştirisi Bağlamında Akıl ve Alem Tasavvuru

Abstract

Son dönemlerde ateizmin başarısız olması sonucu deizm öne çıkmaya başlamıştır. Zira ateizm bir taraftan Tanrıyı yok sayarken, diğer taraftan tabiatı Tanrının yerine koymaktadır. Böylece insanın var olmasını izah ederken, Tanrının yerine ikame etmeye çalıştığı tabiatla insanüstü harici bir iradenin ve kudretin varlığını kabul etmektedir. Dolayısıyla ateistler, tabiatı insan davranışlarına müdahale etmeyen bir yaratıcı olarak görmektedirler. İnsanüstü harici bir irade ve kudret olan Tanrı inancı inkâr edilemeyince kişiler, ikinci adımda deizme yönelmektedirler. Zira deizm, Allah’ın yaratıcı vasfını kabul ettiği halde Allah’ın peygamberlerle ve kitaplarla gönderdiği dini yükümlülükleri inkâr etmektedir. Bunu savunurken de Allah’ın, insan aklını ve âlemi, müdahalesine ihtiyaç kalmayacak en mükemmel şekilde yarattığını ifade etmektedirler. Bu makalede Kelam ilminin deizme karşı nasıl bir savunma tarzı ortaya koyduğu ele alınmaktadır. Kelam ilminde akla değer verilmesinin ve kâinatın yaratılışındaki mükemmel nizamın kabul edilmesinin, mahlûkatın muhtaç vasfı, aklın sınırı ve âlemin yaratılış gayesine uyumu sebebiyle deizme karşı tavır almada bir zafiyete yol açmayacağı izah edilmektedir. Hem âlem, varlığını sürdürmek için Allah’ın yaratmayı devam ettirmesine muhtaçtır, hem de insan aklı, nefsinin ve şeytanın kışkırtmalarına karşı sosyal nizamı korumak için peygamberlerle gönderilen ilahi rehberliğe muhtaçtır.

Alternate abstract:

In recent times, result of failure of atheism, Deism has begun to prominence. Because atheism puts nature into God on the other side while ignoring God from one side. Thus, while explaining the existence of man, he accepts the existence of a non-superhuman will and power by putting nature in the position of God. Atheists, therefore, view nature as a creator who does not interfere with human behavior. When God's faith, which is a will and power outside of supernatural, can not be denied, people are turning towards deism in the second step. Because deism denies the religious obligations that Allah sends to prophets and books in the face of accepting God's creative grace. While advocating this, Allah expresses that the human mind and the world created it in the most perfect way without the need for intervention. In this article, Kelam's argument is about how a defensive style is revealed against deism. It is explained that the reverence of wisdom in the science of wisdom and acceptance of the perfect order in the creation of the universe will not lead to a loss of attitude towards deism due to the need of the creature, the limit of the mind, and the adaptation to the creation of the realm. Both the world to sustain its existence need Allah's continuation of creation and human mind, need the divine guidance sent by the prophets to preserve the social order against the temptations of the self and the devil.