Content area
Full Text
Özet
Ülkeler arasinda para kullanilmaksizin mal degisiminde bulunulmasi islemine "takas usulü ticaret" denir. Ikinci Dünya Savasi öncesi ve savas yillarinda ülkelerin nakit para sikintisi yasamasi takas usulü ticareti ön plana çikarmistir. Bu dönemde Türkiye de çekilen nakit sikintisi yüzünden takas usulü ticarete basvuran ülkelerdendir. Hatta takas usulü ticaretin Türk dis ticaretindeki payi savas yillarinda %80'lere kadar ulasmistir. Türkiye bu dönemde yeralti madenlerine ve tarim ürünlerine karsilik sanayi ürünleri almistir.
Anahtar Kelimeler: Takas, Ticaret, Kleering, Türkiye, II. Dünya Savasi.
Abstract
"Barter trade procedure" is making a process of exchange of goods between countries without the use of money Monetary shortages before the Second World War and during the war years has highlighted the barter style trading. Because of the shortage of cash taken in this period, Turkey has applied to trade barter procedure. In fact,in the Turkish foreign trade the share of barter trade in the procedure during the war years reached up to 80%.During this period Turkey has taken the industrial products for agricultural products and mineral resources.
Key Words: Barter, Trade, Kleering, Turkey, II. World War
GIRIS
Takas usulü ticaret, bir malin ihraci karsiliginda diger bir malin ithalini öngören en az iki tarafli bir islemdir. Baska bir ifadeyle takas, ülkeler arasinda para kullanilmaksizin mal degisiminde bulunulmasidir (Siklar 2000: 183).
1929 Dünya ekonomik buhranini takip eden yillarda talepten fazla arz olusmus, ellerinde biriken stoklarin nakde çevrilememesi nedeniyle isletmeler büyük ekonomik güçlükle karsilasmislardir (Dorcpalam 2007: 4-5). Bu sirada birçok ülkenin parasinda görülen istikrarsizlik ve dis ticaretlerinde meydana gelen açiklar uluslararasi serbest ticaretin gelismesine neden olmustur. Bunun önüne geçebilmek için bazi ülkeler ithalata sinirlama getirmis, bazilari takas usulüne gitmis, bazilari da döviz takyidati koyarak ithalatini sinirlandirmistir (Osma 1943: 59).
Türkiye'de bu yönde alinan ilk tedbir ise, 1930 yilinda kabul edilen bir kanunla uygulamaya konulan kambiyo takyidati olmustur. Bu tedbiri, ithalata getirilen sinirlama ve takas usulleri takip etmistir. Ancak, alinan bu tedbirler dis ticaretteki açigi gideremedigi gibi, ülkede gerekli olan bazi ürünlerin azalmasina da neden olmustur (Osma 1943: 59). 1933 yilinda Almanya ile yapilan ticaret ve tediye antlasmalariyla da kleering usulü kabul edilmistir. Bunu daha sonra, Ingiltere1, Finlandiya2, Isveç3, Yugoslavya4, Avusturya5, Estonya6, Italya7, Fransa8 ve diger bazi ülkelerle yapilan anlasmalar takip etmistir. Bu usul ticaret ilerleyen yillarda da devam edecek ve Türk dis ticaretinde önemli bir...