İBN SÎNÂ DÜŞÜNCESİNDE BİR ERDEM OLARAK ADALET ve SOSYAL YANSIMALARI

Abstract

Bu makale, İbn Sînâ’nın bir erdem olarak adalet anlayışını ve sosyal alanda yansımalarını incelemeyi amaçlamaktadır. İbn Sînâ, Platoncu erdem şemasını kabul eder, buna göre temel erdemler dörttür; hikmet, şecaat, iffet ve bu üç erdemin toplamı olan adalet. Adalet dışındaki her bir erdemin altına tâli erdemler koyar. O, tâli erdem tasnifinde ahlak geleneğine tabi olan filozoflardan farklı bir sıralama yapar. Ona göre adalet erdeminin altında iki temel ilke vardır: Birincisi ifrat ve tefrit arasında orta olanın bulunması; ikincisi davranışın sırf iyiyi hedeflemesidir. Sosyal ilişkilerde adalet, hak edilenden fazla vermek ile hak edileni vermeme arasında orta olandır. O, adil bir toplumun temellerinin kurulmasında sosyal işbirliği ve uzlaşının önemine dikkat çeker. O, yönetenlerin/iktidarın baskıcı tutumu karşısında sistemi dengelemek için aşağıdan yukarıya eylemci bir yaklaşımı önerir. Ona göre adil bir alış-veriş için kumar, kuralsız kazanç, faiz ve fazla kazanma iştahı önlenmelidir. Ayrıca o, ictihadın işlevselliğine ve değişime ayak uydurmanın önemine dikkat çeker.

Alternate abstract:

The paper aims to analyze Avicenna's understanding of justice as a virtue and its reflections in the social field. Avicenna accepts the Platonic virtue scheme and according to him there are four cardinal virtues; wisdom, courage, temperance and justice which is the sum of these three virtues. He puts sub-virtues under each virtue except justice. He gives a different classification of the sub-virtues than philosophers who are members of the Islamic moral tradition. There are two basic principles under the virtue of justice: the first is to find the means between excess and the deficiency; the second is that behavior only aims for good. In social relations, justice is a means between giving more or less than deserved. He draws attention to the importance of social cooperation and consensus in establishing the foundations of a fair society. He offers a bottom-up activist approach to balance the system against the oppressive attitude of the rulers/power. According to him, gambling, ill-gotten gains, interest and the appetite to win should be prevented for fair trading. It also draws attention to the functionality of ijtihad and the importance of keeping up with the change.