Content area
Full Text
„Eugeniusza Oniegina" Aleksandra Puszkina przenoszono na ekran kilkakrotnie. Jedną z pierwszych adaptacji zrealizował w carskiej Rosji Wasilij Gonczarow (Jefgienij Oniegin", 1911). Potem powstała m.in. wersja Romana Ticzomirowa (ZSRR, 1959) i filmowe rejestracje operowych spektakli Dona Kenta (Francja, 2002) czy Andrei Breth i Briana Large'a (Austria, 2007). Jedną z najsłynniejszych była ekranizacja Marthy Fiennes z jej bratem Ralphem Fiennesem w roli tytułowej (USA, Wlk. Brytania, 1999).
Rok 1833. Aleksander Puszkin publikuje poemat dygresyjny „Eugeniusz Oniegin" (1823-1831), który uchodzi za jego najwybitniejsze dzieło. Rok 1879. W moskiewskim Teatrze Małym odbywa się premiera opery Piotra Czajkowskiego z librettem kompozytora i Konstantego Szyłowskiego według poematu Puszkina. Opera „Eugeniusz Oniegin" także uważana jest za szczytowe osiągnięcie swego twórcy. Rok 1999. Martha Fiennes realizuje film „Onegin", pieczołowicie odtwarzając dziewiętnastowieczne realia. Był to jej debiut, który zdobył liczne nagrody i nominacje.
Trzy różne przedziały czasowe, trzy różne media, ten sam punkt widzenia i zdeklarowana (choć różnie uzewnętrzniana) niechęć autorów do tytułowego bohatera. Inne podejście - ironiczne u Puszkina, romantyczne u Czajkowskiego, zdystansowane u Fiennes. Zacznijmy zatem od próby odpowiedzi kim był Eugeniusz Oniegin?
Poemat Puszkina składa się z trzech części pisanych aleksandrynem. Oniegin jest tytułowym bohaterem i jego losy są tematem dzieła, ale narrator-autor uobecniony jest w utworze, nieustannie dając o sobie znać licznymi degresjami, a w istocie wpisując się w świat przedstawiony na prawach współwystępującej w nim postaci, zrównując swój status ze statusem bohatera, którego jakoby znał. Dopiero znacznie później czytelnik dowie się, że w kręgach petersburskiej elity tych czasów nie było żadnego Oniegina i że jest to postać całkowicie fikcyjna.
Puszkin przedstawia bohatera, gdy ten udaje się na wieś w odwiedziny do swego stryja. Pierwszy epitet, jakim go obdarza - lekkoduch - pada, nim jeszcze go przedstawi - Oniegin, mój znajomy bliski. Jego ojciec przepuścił majątek, Eugeniusz miał za sobą jedynie edukaq'ę domową, a gdy oddalono jego preceptora
Wtedy Oniegin wyzwolony,
Ubrany, ostrzyżony modnie,
Jak dandy nosząc się swobodnie,
Nareszcie wkroczył na salony.
Francuskim władał doskonale, dobrze tańczył, panie uznały, że mądry jest i bardzo miły. Mimo braku wykształcenia, uchodził za uczonego, umiał świetnie wykorzystać to, co gdzieś przeczytał lub zasłyszał. W jednej dziedzinie był jednak mistrzem - w czułej sztuce miłowania, której też oddawał się nieustannie, równie często odnosząc sukcesy. Czas upływa mu na przyjęciach, spektaklach i balach.