DEDE KORKUT KITABI'NDA ALPLIK KAVRAMI VE ALP TIPI INSANLARIN ÖZELLIKLERI *

Headnote

OZET

Dede Korkut Kitabi, Türkiye ve Azerbaycan baçta olmak üzere bütün Türk dünyasmm önemli eserlerinden biridir. Bu eserin önemli olmasinda eserde dil, anlatim ve estetik iççiliginin mükemmel olmasinin yani sira Oguz Türklerinin gelenek ve göreneklerine, törelerine, ahlaki degerlerine, inanç sistemlerine, hüzünlerine, sevinçlerine, kahramanliklarina, zaaflarina kisacasi bu toplum hakkinda hemen her konuda bir bilginin bulunmasi etkili olmuçtur. Dede Korkut Kitabi'nda önemli kavramlardan biri de alplik/yigitlik kavramidir. Fütuhat ve kahramanlikla dogrudan ilgisi olan bu kavram, eserin kurgusuna hem bünyesindeki farkli kelimelerle (er, eren, alp eren (?), bahadir, cilasun, yigit, alp) hem de bu kavramin özelliklerine sahip insanlarla dogrudan etki etmektedir. Bu çaliçmada öncelikle Dede Korkut Kitabi'nda alplik kavramina giren kelimeler, kavram alani kurami yöntemiyle sözcük ve metin baglaminda ele alinacak; sonra da bu kavrama bagli alp tipi insanlarin özellikleri anlatilacaktir.

Anahtar Kelimler: Dede Korkut Kitabi, Kavram, Alplik Kavrami, Alp Tipi, Yigit

ABSTRACT

Dede Korkut Book is one the significant literary works of Turkish World particularly of Turkey and Azerbaijan. What makes this work so important that is language, telling and esthetics manners being portrayed terrifically and also information regarding Ghuzz Turks' conventions, customs, moral values, belief systems, sorrows, joys, weaknesses e.t.c. Bravery is an important concept in Dede Korkut book. This concept which is directly related to chivalry and conquests has a deep effect on the plot of the work with not only usage of different words such hero, saint, galahad, valiant but also description of the people who have these characteristics. In this study firstly, the words which can be considered as having the same meaning with bravery will be handled by the method of conceptual field theory within the context of word and text. Then, characterics of the people who are considered as alp (brave) in Dede Korkut Book will be told.

Keywords: Dede Korkut Book, Concept, Bravery Concept, Valiant, Brave

1. Dede Korkut Kitabi'nda1 Alplik/Yigitlik Kavramina Giren Kelimeler

Dede Korkut Kitabi'nda alplik/yigitlik kavramina alp, eren, alp eren (?), yigit, cilasun ve bahadir, kelimeleri girer. Bu kelimelerin metin baglamindaki anlamlarini ve metnin kurgusuna etkisini vermeden önce bu kelimelerin farkli dönemlere ait sözlüksel anlamlarini vermek hem dönemler arasi kelimelerin anlamsal tekâmülünü görmek hem de bu anlamlarla baglamdaki anlamlarini mukayese etmek açisindan faydali olacaktir.

1.1.Er, Eren, Alp Eren

Er, kelimesinin Eski Türkçedeki anlamlarindan biri de...