Aspekt prawny rynku pracy w Republice Bialorusi

Abstract

The purpose of this article is to specify the transformation of standard-legal base of market, including sphere of attitudes to the work and the employment in the Republic of Belarus, in various stages of transition in the country's economy after 1991, along with the establishing of the main forms of pay and stimulating the work conditions in construction of socially informed economics. Analysis of prescriptive acts and literature describing given issues served as research method.

Headnote

Klasyfikacja JEL: K10, K31, K40

Slowa kluczowe: regulacja prawna; formy placy i stymulowanie pracy; gwarancje prawne; powinnosci organów do spraw pracy, zatrudnienia i socjalnej ochrony

Abstrakt: Celem artykulu jest wyszczególnienie przeksztalcen systemowych nor- matywno-prawnej bazy instytucji rynkowych, w tym w sferze stosunków do pracy i zatrudnienia w Republice Bialorusi, w poszczególnych etapach transformacji gospodarki kraju po 1991 r., wraz z ustanowieniem glównych form placy i stymu- lowania pracy w warunkach budowy panstwa z socjalnie zorientowana ekonomika. Za metode badawcza posluzyla analiza normatywnych aktów oraz literatura opisu- jaca dana problematyke.

The Legal Aspect of the Labour Market in the Republic of Belarus

JEL Classification: K10, K31, K40

Keywords: legislative regulation; forms of the pay and stimulating the work; legislative warranties; duties of organs for of the work, the employment and the social protection

Abstract: Specifying system transformations of the standard-legal base of market institutions is a purpose of the article, in it in the sphere of attitudes to the work and the employment in the Republic of Belarus, in individual stages of the transformation of the economics of the country after 1991, along with establishing of main forms of the pay and stimulating the work in conditions of construction you with socially informed economics. Analysis of prescriptive acts and literature describing given issues served as research methods.

Wprowadzenie

Celem artykulu jest wyszczególnienie przeksztalcen systemowych norma- tywno-prawnej bazy instytucji rynkowych, w tym w sferze stosunków pra- cy i zatrudnienia w Republice Bialorusi, w poszczególnych etapach trans- formacji gospodarki kraju po 1991 r. Ustanowienie glównych form placy i stymulowania pracy w warunkach budowy panstwa z socjalnie zoriento- wana gospodarka. Jednoczesnie trzeba zaznaczyc, iz niniejszy artykul sta- nowi novum na forum publikacji w naszym kraju.

Etapy realizacji zadania badawczego: formy placy i stymulowanie pra- cy; regulacje systemu kontraktowego najmu; cele formy kontraktowej; stworzenie panstwowej sluzby zatrudnienia ludnosci pod kierownictwem Ministerstwa Pracy i Socjalnej Ochrony Republiki Bialorusi; gwarancje Ustawy Republiki Bialorusi "O zatrudnieniu ludnosci Republiki Bialorusi"; okreslenie terminów zatrudnienie, zatrudniony, bezrobotny; gwarancje panstwa wzgledem bezrobotnego; warunki rejestracji; powinnosci organów ds. pracy, zatrudnienia i socjalnej ochrony wzgledem pracodawców i pra- cowników; warunki przyznania stypendium obywatelom skierowanym na przygotowanie zawodowe, przekwalifikowanie i podnoszenie kwalifikacji; przyznanie i odmowa zasilku dla bezrobotnego; przyznanie zapomóg i po- mocy materialnej; dodatkowe gwarancje w sferze wsparcia i zatrudnienia obywatelom szczególnie potrzebujacym socjalnej ochrony i nie zdolnym na równych warunkach konkurowac na rynku pracy; gwarancje panstwa na udostepnienie pierwszego etatu pracowniczego; zasady o zatrudnieniu ro- dziców, zobowiazanych zwracac koszta poniesione przez panstwo na utrzymanie dzieci; obowiazki pracodawców wzgledem zobowiazanej oso- by; diagnozowanie rynku pracy i zatrudnienia.

Metodyka badania

Za metode badawcza posluzyla analiza normatywnych aktów oraz literatura opisujaca dana problematyke.

Regulacje prawa rynku pracy w Republice Bialorusi

Rynek pracy jest jednym z podstawowych wskazników stanu gospodarki, dlatego badanie procesów, odbywajacych sie na rynku pracy, ocena prawi- dlowosci tendencji jego rozwoju, pozwalaja okreslac niezbedne dla spole- czenstwa socjalno-ekonomiczne i prawne przeksztalcenia.

Formowanie rynku pracy w Republice Bialorusi w okresie transforma- cji, odbywalo sie w zlozonych warunkach powszechnego spadku produkcji, inflacji oraz obnizenia stopy zyciowej ludnosci. Ten okres transformacji gospodarki, mozna podzielic na nastepujace etapy: 1991-1995 r. - gleboki, przewlekly kryzys; 1996-2000 r. - etap wyjscia ekonomiki ze stanu kryzy- su i poglebienie stosunków rynkowych; 2001-2005 r. i lata nastepne - wej- scie na innowacyjna droge stabilnego rozwoju (Szymowa, Aleksandrowi- cza, Bogdanowicza 2005, s. 844).W tych okresach panstwo przeprowadzilo przeksztalcenia systemowe normatywno-prawnej bazy instytucji rynko- wych, w tym w sferze stosunków pracy i zatrudnienia. Artykul 41 Konsty- tucji Republiki Bialorusi glosi: Obywatelom Republiki Bialorusi gwarantu- je sie prawo do pracy, jak najbardziej godny sposób samorealizacji czlo- wieka, to jest prawo do wyboru zawodu, rodzaju pracy i pracy zgodnie z powolaniem, zdolnosciami, wyksztalceniem, przygotowaniem fachowym i zgodnie ze spolecznymi potrzebami, jak równiez do zdrowych i bezpiecznych warunków pracy. W danym artykule, zdaniem (Wasilewicza 2012), praca jest proklamowana w charakterze najbardziej godnego sposo- bu samorealizacji czlowieka. Podobne sformulowanie, w polaczeniu z in- nymi normami Konstytucji, oznacza takze prawo niezajmowania sie dzia- lalnoscia pracownicza: niezatrudnienie nie moze byc podstawa do pocia- gniecia obywatela do jakiejkolwiek odpowiedzialnosci prawnej (admini- stracyjnej, karnej, innej). Rzeczowo, mozemy mówic o swobodzie pracy. Po pierwsze, czlowiek moze realizowac swoje zdolnosci do pracy nie tylko na zasadzie najmu (np. droga zawarcia umowy o prace), lecz równiez w charakterze przedsiebiorcy, farmera itp. Po drugie, te zdolnosci mozna realizowac z wzieciem pod uwage zapotrzebowania spolecznego; ich po- miniecie moze doprowadzic do tego, ze w tym lub innym regionie, a moz- liwe ze, ogólnie rzecz biorac, w ramach calego panstwa, beda osoby nieza- trudnione (bezrobotni), gdyz rynek pracy jest nasycony, zabezpieczony tymi lub innymi specjalistami (Wasilewicz 2012).

Dla rozwiniecia podstawowej krajowej ustawy, regulujacej stosunki pracy, przyjeto Kodeks Cywilny Republiki Bialorusi, Kodeks Pracy Repu- bliki Bialorusi, ratyfikowano konwencje Miedzynarodowej Organizacji Pracy (MOT), ustalono glówne formy placy i stymulowania pracy, lacznie z trójpoziomowym system taryfowym. Wazna role w ustanowieniu stosun- ków regulujacych system kontraktowy najmu, zajmuje Dekret Prezydenta Rep. Bialorusi z 26 lipca 1999 r., nr 29 "O dodatkowych dzialaniach, w celu doskonalenia stosunków pracy, wzmocnienia dyscypliny wykonaw- czej i dyscypliny pracy" (w red. z 13.02.2012 r.). Zgodnie z danym Dekre- tem, w celach doskonalenia organizacji pracy, zapobiezenia naruszeniu ustawodawstwa w sferze stosunków pracy i zgodnie z cz. 3 art. 101 Kon- stytucji Republiki Bialorusi, pracodawcy pozostawia sie prawo zawierania z pracownikami kontraktów na okres co najmniej jednego roku.

Forma kontraktowa pozwala pracodawcom:

- zmniejszyc ryzyko nieprzewidzianego odplywu personelu, tj. kontrakt zawiera sie minimum na 1 rok, zas pracownik nie moze zwolnic sie na wlasne zadanie (p. 1 Dekretu nr 29);

- udzielic dodatkowego urlopu motywacyjnego, z zachowaniem placy do pieciu kalendarzowych dni (podp. 2.5 p. 2 Dekretu nr. 29);

- wyplacac wynagrodzenie raz w miesiacu; sredni zarobek za czas urlopu pracowniczego nie pózniej niz jeden dzien przed rozpoczeciem urlopu pracowniczego (p. 4 Dekretu nr. 29); dla wszystkich pozostalych rodza- jów umowy o prace - przewidziana wyplata placy nie rzadziej niz 2 ra- zy w miesiacu (art. 73 Kodeksu Pracy), a sredniego zarobku - nie póz- nej niz dwa dni do poczatku urlopu (art. 176 KP);

- zakonczyc stosunek pracy bez objasnienia przyczyn z pracownikami zgodnie z p. 2 cz. 2 art. 35 KP (uplyw terminu umowy o prace), z wy- jatkiem wypadków przewidzianych Dekretem Prezydenta Republiki Bialorusi z 12.04.2000 r. nr 180 "O sposobie zastosowania Dekretu Pre- zydenta Republiki Bialorusi z 26 lipca 1999 r. nr 29".

Z drugiej strony kontraktowa forma najmu zobowiazuje pracodawce do:

- udzielenia dodatkowego motywacyjnego urlopu, z zachowaniem placy do pieciu kalendarzowych dni, podniesienia stawki taryfowej - nie wie- cej niz o 50%, jezeli wiekszy wymiar nie jest przewidziany ustawodaw- stwem (podp. 2.5 p. 2 Dekretu nr 29);

- wyplaty minimalnej rekompensaty w wymiarze trzech srednich mie- siecznych pensji za pogorszenie sytuacji prawnej pracownika, w przy- padku przedterminowego rozwiazania kontraktu, wyniklego z niewy- pelnienia lub niewlasciwego wypelnienia jego warunków z winy praco- dawcy (p. 2 decyzji Rady Ministrów Republiki Bialorusi z 02.08.1999 r. nr 1180 "O zatwierdzeniu wzorcowej formy kontraktu pracodawcy z pracownikiem").

Charakterystyka zatrudnienia w Republice Bialorusi

Prawne, ekonomiczne, spoleczne i organizacyjne podstawy regulacji za- trudnienia ludnosci Republiki Bialorusi reguluje Ustawa Republiki Bialoru- si z 15 czerwca 2006 r. nr 125-Z "O zatrudnieniu ludnosci Republiki Bialo- rusi" - w red. z 26.10.2012 r. Wskazana ustawa jest ukierunkowana nie tylko na zabezpieczenie prawnych, ekonomicznych i organizacyjnych pod- staw panstwowej polityki w sferze wsparcia zatrudnienia ludnosci, lecz równiez na zabezpieczenie gwarancji panstwa w realizacji konstytucyjnych praw obywateli Republiki Bialorus na prace i socjalna ochrone od bezrobo- cia. Okresla ona stosunki w sferze zatrudnienia w warunkach nowych eko- nomicznych realiów - wzrostu ekonomicznego, miedzynarodowej integracji rynku pracy. Stad i nowe, bardziej podejscie do wielu spraw, rozwiazanie których zalezy nie tyle od wysilku panstwa, ile od samego pracownika. Nawet w warunkach budowy panstwa socjalnego, zadanie panstwa nie polega na tym, by nakarmic kazdego, a na tym, by nauczyc i stworzyc wa- runki dla samowystarczalnego rozwoju, samodzielnego zapewnienia god- nego poziomu swojego zycia. Stad i nowe reguly "gry" (Podgrusza 2012).

Zgodnie z cz. 2 ust. 5 Ustawy, ustawodawstwo o zatrudnieniu ludnosci rozciaga sie na obywateli Republiki Bialorusi, jak równiez na obcych oby- wateli i osoby bez obywatelstwa na stale mieszkajace w Republice Bialoru- si, którym nadano status uchodzcy lub umozliwiono schronienie w Repu- blice Bialorusi, jak i obcych obywateli i osoby bez obywatelstwa, czyniace starania o nadanie statusu uchodzcy lub dodatkowej ochrony albo schronie- nie w Republice Bialorusi, jezeli Konstytucja Republiki Bialorusi, akty ustawodawcze lub miedzynarodowe umowy z Republika Bialorusi nie sta- nowia inaczej.

Instrumentem realizacji panstwowej polityki w sferze wsparcia zatrud- nienia ludnosci i zabezpieczenia obywatelom odpowiednich gwarancji jest stworzona panstwowa sluzba zatrudnienia ludnosci. W strukturze tereno- wych organów wykonawczych i zarzadzajacych stworzono komitety ds. pracy, zatrudnienia i socjalnej ochrony minskiego miejskiego komitetu wykonawczego, zarzadzie (wydziale) ds. pracy, zatrudnienia i socjalnej ochrony miejskiego, rejonowego komitetu wykonawczego. Praca pan- stwowej sluzby zatrudnienia ludnosci kieruje i organizuje Ministerstwo Pracy i Socjalnej Ochrony Republiki Bialorusi.

W organach panstwowej sluzby zatrudnienia obywatele maja prawo otrzymac bezplatna konsultacje i informacje o wyborze rodzaju pracy, mozliwosci szkolenia zawodowego, przekwalifikowania i podnoszenia kwalifikacji.

Zgodnie z art. 1 Ustawy zatrudnienie to dzialalnosc obywateli Republiki Bialorusi, zwiazana z zaspokojeniem osobistych i spolecznych potrzeb, nie stojaca w sprzecznosci z ustawa i przynoszaca im wynagrodzenie za wyko- nana prace (wyswiadczona usluge, wytwór wlasnosci intelektualnej).

Ustawa wymienia tez obywateli, których uwaza sie za zatrudnionych. Do nich odnosza sie: pracujacy na podstawie umowy o prace, z wyjatkiem umowy o prace na realizacje odplatnych prac spolecznych; bedacy czlon- kami (uczestnikami) podmiotów prawnych, z wyjatkiem zalozycieli (uczestników) spólek akcyjnych; zarejestrowani w trybie przewidzianym prawem jako indywidualni przedsiebiorcy; realizujacy dzialalnosc uslugo- wa w sferze agroturystyki i dzialalnosc rzemieslnicza; wykonujacy prace u osób prawnych i indywidualnych przedsiebiorców na podstawie umowy cywilno-prawnej, przedmiotem których jest realizacja prac (swiadczenie uslug, tworzenie obiektów wlasnosci intelektualnej); odbywajacy sluzbe wojskowa, sluzbe w organach spraw wewnetrznych, Komitecie Sledczym Republiki Bialorusi, sledczych organach finansowych Komitetu Kontroli Panstwowej Republiki Bialorusi, organach i pododdzialach ds. sytuacji nadzwyczajnych; uczacych sie w dziennej formie w placówkach ksztalce- nia; realizujacy opieke nad dzieckiem w wieku do 3 lat, dzieckiem-inwalida w wieku do 18 lat, inwalida I grupy albo inwalida wojennym, który osia- gnal wiek 80 lat, jak równiez dzieckiem w wieku do 18 lat, zakazonym wirusem nabytego niedoboru odpornosci lub chorym na AIDS; zajmujacy sie inna nie zabroniona prawem dzialalnoscia, przynoszaca zysk.

Ustawa okresla pojecie "bezrobotny" jako zdolny do pracy obywatel, nie majacy pracy i zarobku, którego zarejestrowano w komitecie ds. pracy, zatrudnienia i socjalnej ochrony Minskiego Miejskiego Komitetu Wyko- nawczego, zarzadzie (wydziale) ds. pracy, zatrudnienia i socjalnej ochrony Rejonowego Komitetu Wykonawczego w celu znalezienia odpowiedniej pracy, szukajacy pracy i gotowy do niej przystapic.

Bezrobotnym panstwo gwarantuje bezplatne zawodowe ukierunkowa- nie, psychologiczne wsparcie, przygotowanie do zawodu, przekwalifiko- wanie i podnoszenie kwalifikacji z wzieciem pod uwage potrzeb spolecz- nych i zgodnie z posiadanymi sklonnosciami, zdolnosciami, nawykami i cechami ich rozwoju psychofizycznego; wyplate zasilku dla bezrobot- nych, stypendium w okresie nauki zgodnie ze skierowaniem organów ds. pracy, zatrudnienia i socjalnej ochrony, swiadczenie materialnej pomocy bezrobotnym i czlonkom ich rodzin, znajdujacym sie na ich utrzymaniu; rekompensate zgodnie z prawem materialnych nakladów w zwiazku ze skierowaniem organów ds. pracy, zatrudnienia i socjalnej ochrony do pracy (nauki) do innej miejscowosci; bezplatne badania medyczne przy zatrud- nieniu i skierowaniu na nauke; mozliwosc udzialu w platnych pracach spo- lecznych; pomocy w rozpoczeciu dzialalnosci gospodarczej, dzialalnosci swiadczenia uslug w sferze agroturystyki , dzialalnosci rzemieslniczej.

Rejestracja obywateli w charakterze bezrobotnych odbywa sie w ich miejscu zamieszkania przez organy ds. pracy, zatrudnienia i socjalnej ochrony przy osobistym stawiennictwie. Jako bezrobotnymi nie moga byc zarejestrowani nie tylko zatrudnieni obywatele, lecz równiez nastepujace kategorie obywateli: którzy nie osiagneli wieku 16 lat; którym zgodnie z ustawodawstwem przyznano emeryture ze wzgledu na wiek, za wysluge lat lub emeryture zawodowa; odbywajacy kare z wyroku sadowego w pra- cach karnych, aresztu, ograniczenia wolnosci, pozbawienia wolnosci lub dozywotniego wiezienia; odbywajacych leczenie w leczniczo- pracowniczych zakladach Ministerstwa Spraw Wewnetrznych Republiki Bialorusi; którzy przedstawili dokumenty, zawierajace jawnie nieprawdzi- we dane o braku pracy i zarobku, jak równiez inne niewiarygodne dane do rejestracji ich jako bezrobotnych; którzy uczyli sie za srodki z centralnego i/lub miejscowego budzetu; którzy zrezygnowali z przydzialu do pracy, albo nie do konca odpracowali okres pracy z przydzialu w ciagu ustano- wionego w ustawie o ksztalceniu w okresie takiej pracy.

Celem rejestracji obywatela w charakterze bezrobotnego nalezy przed- stawic nastepujace dokumenty:

- dowód osobisty lub inny dokument, poswiadczajacy tozsamosc;

- ksiazeczke zatrudnienia (jezeli posiada);

- dyplom lub inny dokument o wyksztalceniu, kwalifikacjach, ich podnie- sieniu, przygotowaniu zawodowym i przekwalifikowaniu;

- informacje o srednim zarobku (dochodzie) za ostatnie 12 miesiecy pra- cy;

- deklaracje o dochodach;

- ksiazeczke wojskowa i informacje o wysokosci zoldu w ostatniej woj- skowej posadzie - dla zwolnionych ze sluzby wojskowej;

- swiadectwo urodzenia dziecka - dla osób majacych dzieci w wieku do 14 lat;

- ksiazeczke dziecka-inwalidy - dla osób majacych dzieci-inwalidów w wieku do 18 lat;

- informacje o zwolnieniu - dla osób zwolnionych z miejsc pozbawienia wolnosci;

- informacje o samodzielnym zatrudnieniu albo o odmowie zatrudnienia, zgodnie ze zgloszeniem lub umowa na przygotowanie do zatrudnienia - dla absolwentów szkól;

- decyzje komisji lekarskiej - dla osób majacych ograniczenia ze wzgledu na stan zdrowia;

- indywidualny program rehabilitacji inwalidy - dla inwalidów.

Organom ds. pracy, zatrudnienia i socjalnej ochrony dodatkowo nalezy przedstawic:

- w stosunku do zwolnionych pracowników w przypadkach skierowania ich na przygotowanie do zawodu, przekwalifikowanie i podnoszenie kwalifikacji - zaswiadczenie o przekwalifikowaniu zawodowym lub podnoszeniu kwalifikacji za ostatnie piec lat, poprzedzajace zwolnienie;

- w stosunku do osób otrzymujacych zapomogi (z wyjatkiem zapomóg rodzinom wychowujacym dzieci) - zaswiadczenie o wysokosci zapo- mogi;

- w stosunku do osób otrzymujacych renty inwalidzkie - zaswiadczenie o wysokosci renty.

W celu rejestracji obywatela w charakterze bezrobotnego, który w ciagu 12 miesiecy do dnia zgloszenia sie do organów ds. pracy, zatrudnienia i socjalnej ochrony nie zajmowal sie dzialalnoscia przynoszaca mu dochód za wykonana prace, nie przedstawia sie zaswiadczenia o sredniej miesiecz- nej placy za ostatnie dwanascie miesiecy pracy, ilosci odplatnych tygodni kalendarzowych pracy w ciagu 12 miesiecy, poprzedzajacych zwolnienie, na warunkach pelnego dnia (tygodnia) roboczego lub na warunkach niepel- nego dnia (tygodnia) roboczego w przeliczeniu na 12 tygodni kalendarzo- wych z pelnym dniem (tygodniem) roboczym. Nie przestawia sie równiez zaswiadczenia ze wskazaniem wymiaru wynagrodzenia na etacie na dzien zwolnienia.

Zwracajac sie do organów ds. pracy, zatrudnienia i socjalnej ochrony w celu rejestracji w charakterze bezrobotnego, obywatel wypelnia formu- larz okreslonego wzoru, na podstawie którego zakladana jest karta rejestra- cyjna wraz z aktami osobowymi.

Bezrobotni maja prawo na bezplatne ukierunkowanie zawodowe, prze- kwalifikowanie i podnoszenie kwalifikacji, po skierowaniu organów ds. pracy, zatrudnienia i socjalnej ochrony w wypadkach przewidzianych w art. 18 Ustawy: niemozliwe jest wybranie okreslonej pracy z powodu braku u bezrobotnego niezbednych kwalifikacji (specjalizacji); trzeba zmienic zawód (specjalnosc, rodzaj pracy) w zwiazku z brakiem pracy, odpowiada- jacej posiadanym przez bezrobotnego fachowym nawykom; bezrobotny stracil zdolnosc albo powstaly przeciwwskazania do wykonywania pracy w dawnym zawodzie (specjalnosci).

Organy ds. pracy, zatrudnienia i socjalnej ochrony moga calkowicie lub czesciowo rekompensowac pracodawcom naklady lozone na zawodowe szkolenie pracowników; podlegajacym zwolnieniu w zwiazku z likwidacja zakladu; zaprzestaniem dzialalnosci indywidualnego przedsiebiorcy; re- dukcja liczebnosci lub etatów pracowniczych; przyjetym do pracy ze zwol- nionych przez innych pracodawców; po raz pierwszy szukajacym pracy; osobom zobowiazanym.

Obywatelom, skierowanym przez organy ds. pracy, zatrudnienia i so- cjalnej ochrony na przygotowanie zawodowe, przekwalifikowanie i podno- szenie kwalifikacji, wyznacza sie i wyplaca stypendia, które nalicza sie od pierwszego dnia nauki. Z powodu zlych wyników w nauce lub nieregular- nej obecnosci na zajeciach bez powaznych przyczyn, zaklócenia szkolnej dyscypliny i wewnetrznego porzadku szkoly, wymiar stypendium moze byc zmniejszony o 25% na okres jednego miesiaca, jak równiez obywatel moze zostac calkowicie pozbawiony stypendium na taki sam okres.

Decyzje o przyznaniu zasilku dla bezrobotnych albo o odmowie jego przyznania podejmuje organ ds. pracy, zatrudnienia i socjalnej ochrony w ciagu dziesieciu dni kalendarzowych od dnia rejestracji obywatela w charakterze bezrobotnego.

Zasilek wyznacza sie w wysokosci jednej wielkosci bazowej obywate- lom, którzy umowe zawarta na czas nieokreslony wypowiedzieli na wlasne zyczenie, za porozumieniem stron, albo z którymi umowa zostala rozwia- zana na zasadach przewidzianych p. 4, 5, 7-9 art. 42, p. 5 art. 44 i art. 47 Kodeksu Pracy Republiki Bialorusi, jak równiez zarejestrowanym bezro- botnym w ustanowionym trybie.

Odmowa przyznania zasilku dla bezrobotnych nastepuje w przypadku: rozwiazania umowy o prace, zawartej na czas nieokreslony, na wlasne za- danie, za porozumieniem stron, lub rozwiazania umowy o prace na zasa- dach, przewidzianych p. 4, 5, 7-9 art. 42 p. 5 art. 44 i art. 47 KP jak rów- niez zwolnienia (skreslenia) za zaklócenie dyscypliny wojskowej lub szkolnej, utraty zródla dochodu w rezultacie bezprawnych dzialan; nie przedstawienia deklaracji o dochodach.

Zgodnie z art. 23 Ustawy zasilek wyznacza sie w wysokosci 50%, a w przypadku posiadania dzieci w wieku do 14 lat lub dziecka-inwalidy do 18 lat - 75% sredniej placy (dochodu) z ostatniego miejsca pracy, lecz nie mniej niz póltorej wysokosci minimalnego zasilku dla danego bezrobotne- go i nie wiecej niz trzykrotna wielkosc bazowa.

Zasilek w wysokosci sredniej placy z ostatniego miejsca pracy wyzna- cza sie obywatelom ewakuowanym, wysiedlonym, tym, którzy wyjechali z wlasnej woli z terytorium skazenia radioaktywnego, strefy ewakuacji, strefy wysiedlenia w pierwszej kolejnosci i strefy wysiedlenia w drugiej kolejnosci, z wyjatkiem tych, którzy przybyli we wskazane strefy po 1 stycznia 1990 r. i zarejestrowanym w ustanowionym trybie jako bezrobotni w ciagu 12 miesiecy od dnia ewakuacji, wysiedlenia, samodzielnego wy- jazdu do nowego miejsca zamieszkania.

Zasilek wyznacza sie w wysokosci 60% obywatelom zwolnionym ze sluzby wojskowej, z organów spraw wewnetrznych, sledczych organów finansowych, Komitetu Kontroli Panstwowej Republiki Bialorusi, organów i pododdzialów ds. sytuacji nadzwyczajnych w zwiazku z likwidacja zakla- du, redukcja liczebnosci lub etatów pracowniczych, ze wzgledu na stan zdrowia lub z innych powaznych przyczyn bez prawa do emerytury i zare- jestrowanym w ustanowionym trybie bezrobotnym, skierowanym na prze- szkolenie zawodowe, przekwalifikowanie i podnoszenie kwalifikacji; oby- watelom, majacym dzieci w wieku do 14 lat lub dziecko-inwalide do 18 lat, wyznacza sie zasilek w wysokosci 80% wynagrodzenia na ostatniej posa- dzie na dzien zwolnienia.

Art. 24 Ustawy przewiduje sposób wyplaty zasilku dla bezrobotnych od dnia rejestracji w organach ds. pracy, zatrudnienia i socjalnej ochrony w charakterze bezrobotnego:

- pierwsze 13 tygodni kalendarzowych w wysokosci 70%; kolejne 13 tygodni kalendarzowych 50% sredniej placy (dochodu) z ostatniego miejsca pracy, lecz niemniej niz wielkosc jednej stawki bazowej i nie wiecej niz dwie stawki bazowe pod warunkiem, ze bezrobotny w ciagu 12 miesiecy, poprzedzajacych rejestracje w charakterze bezrobotnego, mial odplatna prace (dochód) co najmniej 12 tygodni kalendarzowych na warunkach pelnego dnia (tygodnia) roboczego lub na warunkach niepelnego dnia (tygodnia) roboczego w przeliczeniu na 12 tygodni ka- lendarzowych z pelnym dniem (tygodniem) roboczym;

- pierwsze 13 tygodni kalendarzowych w wysokosci 100%; kolejne 13 tygodni kalendarzowych 75% wielkosci bazowej bezrobotnym, którzy w ciagu 12 miesiecy, poprzedzajacych rejestracje w charakterze bezro- botnych, mieli odplatna prace (dochód) co najmniej 12 kalendarzowych tygodni, jak równiez bezrobotnym po dlugotrwalej przerwie w pracy (wiecej od 12 miesiecy) przy co najmniej rocznym stazu pracy;

- pierwsze 13 tygodni kalendarzowych w wysokosci 85%; kolejne 13 tygodni kalendarzowych 70% wielkosci bazowej bezrobotnym po raz pierwszy starajacym sie o prace, jak równiez starajacym sie o prace po dlugotrwalej przerwie, przy posiadanym co najmniej rocznym stazu pracy.

Termin wyplaty zasilku dla bezrobotnych nie moze przekraczac 26 ty- godni kalendarzowych w ciagu kazdego 12-miesiecznego okresu rozlicze- niowego od dnia rejestracji w organach ds. pracy, zatrudnienia i socjalnej ochrony.

W przypadku odmowy przyznania zasilku dla bezrobotnego, zasilek ten moze zostac przyznany pod warunkiem wykonania odplatnych prac spo- lecznych i odpracowania przy wskazanych pracach co najmniej 22 suma- rycznych roboczych dni, na podstawie pisemnego oswiadczenia bezrobot- nego. Zasilek w tym wypadku wyplaca sie zgodnie z decyzja organów ds. pracy, zatrudnienia i socjalnej ochrony od dnia podjecia decyzji o przyzna- niu zasilku dla bezrobotnych w nastepujacym trybie: za pierwsze 13 tyg. kalendarzowych w wysokosci 100%; za kolejne 13 tyg. kalendarzowych 75% wielkosci bazowej.

Przy nie moznosci zatrudnienia bezrobotnych, majacych prawo do za- silku, zgodnie z propozycja organów ds. pracy, zatrudnienia i socjalnej ochrony, w ciagu 52 tygodni kalendarzowych, za ich zgoda, zamiast zasilku dla bezrobotnych wyznacza sie zasilek przedemerytalny ze wzgledu na wiek, lecz nie wczesniej niz na rok przed osiagnieciem ustawowego wieku.

Wyplata zasilku dla bezrobotnych jest kontynuowana w okresie wyko- nywania przez bezrobotnego odplatnych prac spolecznych, jak równiez pracy czasowej, o której zawczasu powiadomiono organy ds. pracy, za- trudnienia i socjalnej ochrony.

Bezrobotnym, majacym na utrzymaniu dzieci w wieku do 14 lat lub dziecko-inwalide do 18 lat, rozmiar zapomogi zwieksza sie o 10%, a przy posiadaniu trzech i wiecej dzieci (dwu i wiecej dzieci-inwalidów) wskaza- nego wieku o 20%.

Zasilek dla bezrobotnych wyplaca sie nie rzadziej niz raz w miesiacu pod warunkiem stawiennictwa bezrobotnego w organach ds. pracy, zatrud- nienia i socjalnej ochrony.

Zgodnie z art. 26 Ustawy organy ds. pracy, zatrudnienia i socjalnej ochrony okazuja pomoc materialna bezrobotnemu i czlonkom jego rodziny, biorac pod uwage udzial bezrobotnego w odplatnych pracach spolecznych, jak równiez obywatelom w okresie szkolenia zawodowego, przekwalifiko- wania i podnoszenia kwalifikacji.

W celu otrzymania pomocy materialnej nalezy zwrócic sie z pisemna prosba do organu ds. pracy, zatrudnienia i socjalnej ochrony w miejscu rejestracji. Do oswiadczenia dolacza sie informacje o dochodach. W danym wypadku odbywa sie obliczenie wspólnego dochodu bezrobotnego, obywa- tela w okresie szkolenia zawodowego, przekwalifikowania i podnoszenia kwalifikacji i czlonków ich rodzin. Bierze sie pod uwage nastepujace ro- dzaje dochodów: placa; dochody z dzialalnosci gospodarczej; wynagrodze- nie z cywilno-prawnych umów (lacznie z dochodami, zgodnie z umowami podwykonawczymi); wynagrodzenia autorskie, wyplacane zgodnie z pra- wem o prawie autorskim i prawach pokrewnych; emerytury; ubezpiecze- niowe wyplaty, zgodnie z obowiazkowym ubezpieczeniem od wypadków w pracy i chorób zawodowych (doplaty do sredniego miesiecznego zarobku ubezpieczonego, tymczasowo przeniesionego w zwiazku z uszkodzeniem zdrowia, w rezultacie wypadku podlegajacego odszkodowaniu, do mniej platnej pracy, do czasu odzyskania zdolnosci do pracy lub ustalenia jego trwalej utraty, comiesieczne wyplaty odszkodowawcze, wyplacane ubez- pieczonemu albo osobom majacym prawo do odbioru takiej wyplaty w przypadku smierci ubezpieczonego); alimenty, otrzymywane przez czlonka rodziny; zasilek dla bezrobotnych; stypendium, w tym obywatelom w okresie szkolenia zawodowego, przekwalifikowania i podnoszenia kwa- lifikacji; zapomogi (ze wzg. na ciaze i poród, z powodu opieki nad dziec- kiem w wieku do 3 lat, nad dziecmi powyzej 3 roku zycia, z powodu opieki nad chorym dzieckiem w wieku do 14 lat, z powodu opieki nad dzieckiem w wieku do 3 lat i dzieckiem-inwalida w wieku do 18 lat, w przypadku choroby matki albo innej osoby, faktycznie sprawujacej opieke nad dziec- kiem, z powodu opieki nad dzieckiem-inwalida w wieku do 18 lat, przy sanatoryjno-uzdrowiskowym leczeniu dziecka-inwalidy w wieku do 18 lat, na dzieci w wieku do 18 lat zakazone wirusem HIV); dochody z akcji i inne dochody z udzialu w zarzadzaniu wlasnoscia zakladu (dywidendy, procen- ty, wyplaty z zysku udzialowego); dochody ze sprzedazy i dzierzawy nie- ruchomosci (dzialek gruntowych, domów, mieszkan, domków letnisko- wych, budynków, garazy), srodków transportowych i innych mechanicz- nych, srodków przerobu i przechowania produktów.

Jednym z warunków udzielenia bezrobotnemu i czlonkom jego rodziny pomocy materialnej, jak równiez obywatelowi w okresie szkolenia zawo- dowego, przekwalifikowania i podnoszenia kwalifikacji jest: z data zloze- nia oswiadczenie o srednim miesiecznym sumarycznym dochodzie na kaz- dego czlonka rodziny, wyliczone z trzech ostatnich miesiecy, poprzedzaja- cych wniosek o pomoc materialna, nie przekraczajacym najwyzszej wiel- kosci minimum socjalnego, przypadajacego srednio na obywatela za dwa ostatnie kwartaly, zatwierdzonego przez Rzad Republiki Bialorusi.

W razie koniecznosci organy ds. pracy, zatrudnienia i socjalnej ochrony dodatkowo zadaja zaswiadczenia o miejscu zamieszkania i skladzie rodziny bezrobotnego lub obywatela w okresie szkolenia zawodowego, przekwali- fikowania i podnoszenia kwalifikacji.

Decyzje o przyznaniu pomocy materialnej lub o jej odmowie podejmuje organ ds. pracy, zatrudnienia i socjalnej ochrony w terminie miesiaca od dnia wplyniecia oswiadczenia, zas powiadamia w terminie 3 dni.

Jednym z obowiazkowych warunków swiadczenia pomocy materialnej jest udzial w platnych pracach spolecznych, jednakze okazywana jest nie- zaleznie od udzialu nastepujacym bezrobotnym: dzieciom-sierotom, dzie- ciom, które zostaly bez opieki rodziców, osobom bedacym sierotami i wy- chowywanym bez opieki rodziców; rodzicom wielodzietnych i niepelnych rodzin, jak równiez wychowujacym dziecko-inwalide; osobom, które nie ukonczyly 18 lat; inwalidom; osobom w wieku przedemerytalnym (na dwa lata przed osiagnieciem wieku uprawniajacego do emerytury, z powodu wieku na warunkach ogólnych); kobietom w ciazy; wykonujacym tymcza- sowe prace, o których zawczasu powiadomiono organy ds. pracy, zatrud- nienia i socjalnej ochrony; weteranom dzialan wojennych na terytorium innych panstw, a mianowicie: wojskowym, w tym zwolnionym do rezerwy; podlegajacym obowiazkowi sluzby wojskowej; poborowym powolanym do sluzby; osobom szczebla kierowniczego i podstawowego organów spraw wewnetrznych i bezpieczenstwa panstwowego; pracownikom wskazanych organów (lacznie z specjalistami i doradcami Ministerstwa Obrony bylego ZSRR, Komitetu Bezpieczenstwa Panstwowego i Ministerstwa Spraw Wewnetrznych b. ZSRR i BSRR); skierowanym przez organy panstwowej wladzy b. ZSRR do Afganistanu lub innych panstw i bioracych udzial w dzialaniach bojowych, w trakcie wykonywania obowiazków sluzbowych w tych panstwach; wojskowym batalionów samochodowych, skierowanym do Afganistanu do przewozu ladunków w okresie dzialan bojowych; woj- skowym lotnictwa, którzy wykonywali loty bojowe do Afganistanu z tery- torium b. ZSRR w okresie prowadzenia dzialan bojowych.

Prawo pierwszenstwa na odbiór pomocy materialnej maja bezrobotni, obywatele w okresie szkolenia zawodowego, przekwalifikowania i podno- szenia kwalifikacji, majacy bezrobotnego malzonka (malzonke) lub inwali- dów, niepelnoletnie dzieci na swoim utrzymaniu.

Ustawodawstwo okresla maksymalny zakres okazywanej pomocy mate- rialnej. Nie moze ona przekraczac 6 bazowych wielkosci w ciagu kazdego 12-miesiecznego okresu rozliczeniowego od dnia rejestracji w charakterze bezrobotnego; nie moze przekraczac miesiecznie jednej wielkosci bazowej, a majacym sumaryczny dochód mniejszy od najwiekszej wielkosci mini- mum socjalnego srednio na obywatela, zatwierdzonego przez Rzad Repu- bliki Bialorusi za dwa ostatnie kwartaly; nie moze przekraczac dwóch ba- zowych wielkosci obywatelom w wieku do 29 lat w okresie przechodzenia szkolenia zawodowego, przekwalifikowania i podnoszenia kwalifikacji poza siedziba organu ds. pracy, zatrudnienia i socjalnej ochrony, który skie- rowal ich na nauke.

Istnieje kategoria obywateli szczególnie potrzebujacych socjalnej ochrony i niezdolnych na równych warunkach konkurowac na rynku pracy, a którym panstwo zapewnia dodatkowe gwarancje w sferze wsparcia i zatrudnienia. Do takich obywateli odnosza sie: dzieci-sieroty; dzieci, które zostaly bez opieki rodziców; osoby bedace sierotami i wychowujace sie bez opieki rodziców; rodzice wielodzietnych i niepelnych rodzin, jak równiez wychowujace dziecko-inwalide; inwalidzi; zwolnieni z miejsc pozbawienia wolnosci; po raz pierwszy starajace sie o prace w wieku do 21 roku; osoby w wieku przedemerytalnym (na dwa lata przed osiagnieciem wieku upraw- niajacego do emerytury, z powodu wieku na zasadach ogólnych); weterani dzialan wojennych na terytorium innych panstw, a mianowicie: wojskowi, w tym zwolnieni do cywila, podlegajacy obowiazkowi sluzby wojskowej, którzy zostali powolani do sluzby wojskowej; osoby szczebla kierownicze- go i podstawowego organów spraw wewnetrznych i bezpieczenstwa pan- stwowego; pracownicy wskazanych organów (lacznie ze specjalistami i doradcami Ministerstwa Obrony b. ZSRR, Komitetu Bezpieczenstwa Panstwowego i Ministerstwa Spraw Wewnetrznych b. ZSRR i BSRR); skierowanym przez organy panstwowej wladzy b. ZSRR do Afganistanu lub innych panstw i bioracych udzial w dzialaniach bojowych w trakcie wykonywania obowiazków sluzbowych w tych panstwach; wojskowym batalionów samochodowych, skierowanym do Afganistanu do przewozu ladunków w okresie dzialan bojowych; wojskowym lotnictwa, którzy wy- konywali loty bojowe do Afganistanu z terytorium b. ZSRR w okresie prowadzenia dzialan bojowych; zwolnionych ze sluzby wojskowej; z orga- nów spraw wewnetrznych, sledczych organów finansowych Komitetu Pan- stwowej Kontroli Republiki Bialorusi; organów i pododdzialów ds. sytuacji nadzwyczajnych w zwiazku z zakonczeniem terminowej sluzby; likwidacja zakladu, redukcja liczebnosci lub etatów pracowników; z powodu stanu zdrowia lub z powodu innych powaznych przyczyn bez prawa do emerytu- ry; ewakuowani i wysiedlani; ci, którzy z wlasnej inicjatywy wyjechali z terytorium skazenia radioaktywnego (strefy ewakuacji, wywlaszczenia); strefy wysiedlenia w pierwszej kolejnosci i strefy wysiedlenia w drugiej kolejnosci, z wyjatkiem tych, którzy przybyli we wskazane strefy po 1 stycznia 1990 r.; inni obywatele, jezeli okresla to Ustawa i akty Prezydenta Republiki Bialorusi.

Wskazanym kategoriom ludnosci zapewnia sie dodatkowe gwarancje droga opracowania i realizacji celowych panstwowych programów wspar- cia zatrudnienia ludnosci, stworzenia dodatkowych miejsc pracy w wyspe- cjalizowanych zakladach (lacznie z zakladami pracy dla inwalidów), usta- lenia rezerwy zatrudnienia, zapewnienia doradztwa zawodowego, jak rów- niez droga organizacji nauki wg. specjalnych programów i innych dzialan.

Zgodnie z decyzja o trybie ustalenia rezerwy dla zatrudnienia obywateli, szczególnie potrzebujacych socjalnej ochrony i niezdolnych na równych warunkach konkurowac na rynku pracy, zatwierdzonym decyzja Rady Mi- nistrów Republiki Bialorusi z 29.11.2006 r. nr 1595 (w red. z 18.02.2008 r.), miejscowe wykonawcze i zarzadzajace organy corocznie ustalaja pra- codawcom, niezaleznie od formy wlasnosci, rezerwe dla zatrudnienia ta- kich obywateli na posiadanych przez nich wolnych etatach (wakatach).

Zgodnie z zatwierdzona Decyzja Rady Ministrów Republiki Bialorusi z 19.12.2006 r. nr 1681 (w red. z 09.07.2011 r.), panstwo gwarantuje udo- stepnienie pierwszego etatu pracowniczego absolwentom szkól panstwo- wych, gwarantujacych uzyskanie techniczno-zawodowego sredniego spe- cjalistycznego i wyzszego wyksztalcenia w trybie dziennym, ze srodków republikanskiego i/lub miejscowego budzetu; osobom ze szczególnymi cechami psychofizycznego rozwoju, które przyswoily szkolne programy w szkolach ogólnoksztalcacych, jak równiez wojskowym terminowej sluz- by wojskowej, zwolnionym z Sil Zbrojnych lub innych wojsk i formacji wojskowych Republiki Bialorusi.

W przypadku braku mozliwosci zatrudnienia osób ze szczególnymi ce- chami psychofizycznego rozwoju i wojskowych, zwolnionych z Sil Zbroj- nych, na poczet rezerwy, miejscowe wykonawcze i zarzadzajace organy, w ciagu dwóch miesiecy od zwrócenia sie do nich dodatkowo, ustalaja pracodawcom rezerwacje dla ich zatrudnienia, a przy niemozliwosci udo- stepnienia wojskowym, zwolnionym z Sil Zbrojnych, pierwszego etatu pracowniczego z rezerwy, zgodnie z zawodem wyuczonym (specjalnoscia) z braku zapotrzebowania na takich specjalistów, moze byc im zapropono- wana za ich zgoda praca w podobnym, pokrewnym lub innym zawodzie (specjalnosci) z wzieciem pod uwage spolecznych potrzeb, wykonywanie których wymaga fachowego przygotowania.

Panstwo zapewnia zatrudnienie rodzicom, którzy maja obowiazek zwro- tu kosztów za utrzymywanie dzieci, znajdujacych sie na panstwowym utrzymaniu, skierowanym zgodnie z decyzja sadu do organów ds. pracy, zatrudnienia i socjalnej ochrony, ustanawiajac rezerwe dla przyjecia ich do pracy. Organy, po otrzymaniu decyzji sadu o zatrudnieniu zobowiazanej osoby, w ciagu trzech dni roboczych wybieraja jeden lub kilka zakladów, celem zatrudnienia zobowiazanej osoby w ten sposób, by placa tej osoby pozwalala zapewnic pelne wykonanie comiesiecznych zobowiazan, doty- czacych zwrotu wydatków na utrzymanie dzieci, a rodzicom pozostalo co najmniej 30% placy.

Decyzja o zatrudnieniu rodziców, zobowiazanych zwracac koszta po- niesione przez panstwo na utrzymywanie dzieci, zatwierdzona postanowie- niem Rady Ministrów Republiki Bialorusi z 26.01.2007 r. nr 105 (w red. Z 21.05.2012 r.), ustanowiono, ze obwodowe komitety wykonawcze, jak równiez Minski Miejski Komitet Wykonawczy, wspólnie z Minskim Ob- wodowym Komitetem Wykonawczym, na których spoczywa odpowie- dzialnosc za zabezpieczenie zatrudnienia zobowiazanych osób i oplaty ich pracy, w wysokosci pozwalajacej calkowicie zwracac koszt utrzymania dzieci, okreslaja wykaz zakladów, niezaleznie od form ich wlasnosci, za- trudniajacych zobowiazane osoby. Zaklady, wlaczone do wykazu, zobo- wiazane sa w terminie trzydniowym od dnia zwolnienia miejsca pracy (wa- katu) poinformowac o tym organy ds. pracy, zatrudnienia i socjalnej ochro- ny z wskazaniem warunków pracy i rozmiaru placy na danych wakatach.

W dniu stawiennictwa zobowiazanej osoby do organu ds. pracy, zatrud- nienia i socjalnej ochrony i po ustaleniu wolnych miejsc pracy w zakladzie, wydaje sie jej skierowanie na zatrudnienie i jednoczesnie informuje o obo- wiazku zgloszenia sie w zakladzie, celem zatrudnienia i przystapienia do pracy, nie póznej niz nastepnego dnia po odebraniu skierowania.

Niedopuszczalna jest odmowa zatrudnienia przez pracodawców zobo- wiazanych osób, kierowanych przez organy ds. pracy, zatrudnienia i so- cjalnej ochrony, jak równiez odmowa wykonywania pracy przez zobowia- zane osoby.

Trzeba zaznaczyc, ze miejscowe organy wykonawcze i zarzadzajace, kosztem wlasnych srodków moga udzielac dodatkowych gwarancji obywa- telom, szczególnie potrzebujacym socjalnej ochrony i niezdolnym na rów- nych warunkach konkurowac na rynku pracy.

Nalezy takze pamietac, ze wszystkie decyzje, bezczynne dzialania orga- nów panstwowej sluzby zatrudnienia ludnosci i ich urzedników, obywatele maja prawo zaskarzyc w nadrzednych organach panstwowych oraz w sa- dzie na zasadach ustalonych przez prawo.

W Republice Bialorusi stworzono system organów ds. pracy, zatrudnie- nia i socjalnej ochrony, które z powodzeniem realizuja swoje funkcje. Pod- stawowym, normatywnym aktem prawnym, skierowanym na rozwiazanie problemów w sferze wsparcia zatrudnienia ludnosci, jest Ustawa. Ustawa daje podstawowe gwarancje bezrobotnym obywatelom i dodatkowe gwa- rancje dla kategorii obywateli, szczególnie potrzebujacych socjalnej ochro- ny i nie zdolnych na równych warunkach konkurowac na rynku pracy. Zgodnie z obowiazujacym ustawodawstwem, bezrobotnym obywatelom, do momentu znalezienia zatrudnienia, udzielane jest wsparcie materialne. Tak wiec rejestracja obywatela w charakterze bezrobotnego w organach ds. pracy, zatrudnienia i socjalnej ochrony uprawnia go do pobierania zasilku dla bezrobotnych. W przypadku skierowania bezrobotnego na przygotowa- nie zawodowe, przekwalifikowanie i podnoszenie kwalifikacji, wyznacza sie mu i wyplaca zasilek. Prócz tego, prawo przewiduje swiadczenie mate- rialnej pomocy bezrobotnemu i czlonkom jego rodziny, jak równiez oby- watelowi w okresie szkolenia zawodowego, przekwalifikowania i podno- szenia kwalifikacji.

Zakonczenie

Za posrednictwem wymienionych normatywnych aktów prawnych realizu- je sie regulacje rynku pracy i zatrudnienia ludnosci. Podstawowe wskazniki w tej sferze odzwierciedlaja piecioletnie programy i roczne prognozy spo- leczno-ekonomicznego rozwoju kraju, zatwierdzane przez prezydenta. De- partament ds. zatrudnienia Ministerstwa Pracy i Socjalnej Ochrony Repu- bliki Bialorusi nadzoruje wykonanie danych prognozowanych wskazników, wg takich aspektów, jak sytuacja demograficzna, stan rynku pracy, dzialal- nosc panstwowej sluzby zatrudnienia, bezrobocie i srodki jego regulacji. Te panstwowe przedsiewziecia znalazly odbicie we wszystkich sferach zycia spoleczno-ekonomicznego i pracowniczego, jak równiez wplynely na pro- cesy rozwoju rynku pracy, poczynajac od jego formowania i podzialu, a konczac na problemach efektywnosci wykorzystania zasobów pracy na róznych poziomach (zakladu, regionu, kraju). W perspektywie skutki tych przedsiewziec moga stanowic kierunek dalszych badan.

References

Literatura

Dekret Prezydenta Republiki Bialorusi z 26 lipca 1999 r., Nr. 29, O dodatkowych dzialaniach, w celu doskonalenia stosunków pracy, wzmocnienia dyscypliny wykonawczej i dyscypliny pracy.

Kodeks Pracy Republiki Bialorusi z 28.06.1999 r, Nr 296-Z (z pózn. zm. 30.12.2010 r).

Konstytucja Republiki Bialorusi z 1994 roku (ze zmianami i uzupelnieniami, przyjetymi na republikanskich referendach 24 listopada 1996 r. i 17 pazdziernika 2004 r.), 2005, Amalfieja, Minsk.

Podgrusza W.W. (2012), Nowosci w prawnej regulacji zatrudnienia ludnosci. Konsultant Plus: Bialorus, Wydawnictwo OOO «JurSpiektr», Minsk.

Szymow, W.N., Aleksandrowicz J.M, Bogdanowicz A.W. (2005), Narodowa eko- nomika Bialorusi: Potencjaly. Gospodarcze kompleksy. Kierunki rozwoju [w:] W.N. Szymowa, Mechanizmy zarzadzania, Bialoruski Panstwowy Uniwersytet, Minsk.

Ustawa Republiki Bialorusi z 15 czerwca 2006 r., Nr 125-Z, O zatrudnieniu ludnosci Republiki Bialorusi - w red. z 26.10.2012 r.

Wasilewicz G.A.(2012), Naukowo-praktyczny komentarz. Konsultant Plus: Bialo- rus, Wydawnictwo OOO «JurSpiektr», Minsk.