Content area
Full Text
ABSTRACT
The first year of the Bohdan Khmelnytsky Uprising was marked by the great success of the Cossack and Tatar forces near Zhovti Vody, Korsun and Pyliavtsi. The Cossack and Tatar alliance influenced the further progress of the war. Bohdan Khmelnytsky was the first leader in Ukraine who not only understood but also applied the battlefield effectiveness of the combination of good Cossack infantry and light Tatar cavalry. Therefore, 1648 was the beginning of the great depression of old Polish military art. This article analyzes the operational-strategic idea of the Cossack leader during the Zhovti Vody campaign. Also the military planning on the Polish side is discussed, as all these factors were the reason for the first Cossack and Tatar victory. They predestined the fate of the 1648 campaign.
Key words: battle, Zhovti Vody, Bohdan Khmelnytsky, Cossack Uprising, Polish-Lithuanian Commonwealth, royal army, Tatars, planning, operational-strategic idea
Słowa kluczowe: bitwa, Żółte Wody, Bohdan Chmielnicki, powstanie kozackie, Rzeczpospolita, armia koronna, Tatarzy, planistyka, myśl operacyjno-strategiczna
(ProQuest: ... denotes non-USASCII text omitted.)
Istnieje bardzo dużo źródeł historycznych dotyczących powstania Bohdana Chmielnickiego. Napisano też wiele opracowań naukowych na ten temat. Powstanie zrewolucjonizowało bowiem stosunki polityczne na wschodzie Europy i zostawiło głęboki ślad w dziejach Ukrainy, Polski oraz Rosji. Już w XVII wieku pojawiła się bogata literatura dotycząca wspomnianych wydarzeń: listy ulotne, memuary, polityczne pamflety itp. Na początku XXI stulecia lista prac poświęconych tejże tematyce mogłaby zająć nawet kilkadziesiąt drukowanych arkuszy w językach polskim i ukraińskim.
W licznych pracach przedstawiono nowe koncepcje badań nad powstaniem B. Chmielnickiego, zaprezentowano biogramy głównych bohaterów tych burzliwych lat (na czele z wodzem kozackim), przeanalizowano wojskowe kampanie, a nawet drobne starcia, ukazano metody prowadzenia wojny przez każdą ze stron i ich sztukę wojenną. W niniejszym artykule chciałbym natomiast zbadać planistykę oraz myśl operacyjno-strategiczną B. Chmielnickiego i innych dowódców kozackich na pierwszym etapie powstania, czyli w bitwie nad Żółtymi Wodami w kwietniu-maju 1648 roku1.
Badanie to uogólnia cząstkowe informacje o wojskowości kozackiej oraz myśli operacyjno-strategicznej B. Chmielnickiego w pierwszym etapie powstania. Brak źródeł po stronie ukraińskiej spowodował dużą lukę w historycznej wiedzy o planowaniu i realizacji przez dowództwo kozackie operacji wojennych w tych latach. Szczegółowa analiza dostępnych źródeł oraz nowych materiałów w archiwach i bibliotekach Polski i Ukrainy uzupełnia ten obraz. Pomoże ona objaśnić przyczyny wielkich...